Trái Tim Của Bụt - Thích Nhất Hạnh

Trái tim của Bụt là những ghi chép tổng hợp những bài giảng của Thiền sư Thích Nhất Hạnh trong Khóa học Phật Pháp Căn Bản tại Làng Mai, Loubes-Bernac, Pháp.

Những bài học đầu tiên khái quát lịch sử Phật Giáo từ sau khi Đức Phật nhập Niết Bàn cho tới nay, với một khoảng thời gian khá dài như vậy mà trước đây kinh điển chỉ được truyền tụng bằng miệng và hơn 400 năm sau khi Bụt nhập diệt, kinh điển mới được chép thành văn, vì vậy sẽ có những điều sai lầm do nhiều thế hệ Phật tử đã nhớ sai, hiểu sai ý của Bụt.

Chính vì điều đó nên Sư ông Làng Mai đã căn dặn chúng ta cần phải học kinh điển một cách khôn ngoan, đừng bị kẹt trong những câu chữ từ kinh điển.

Phần trọng tâm nhất của cuốn sách bàn về gốc rễ của đạo Phật xoay quanh Nhị Đế – Tứ Diệu Đế – Bát chánh đạo – Duyên khởi. Thế nào là khổ, tập, diệt, đạo và ta áp dụng và nhân ra các giáo lý đó trong cuộc sống hiện tại. Chánh kiến, chánh niệm, chánh ngữ, chánh tinh tấn.. là gì? Chúng liên quan gì đến nhau và ảnh hưởng thế nào trong cuộc sống của chính mình.

Có một ý rất hay về khổ, tập, diệt, đạo như sau: “Những lúc đau răng thì khổ và ta nghĩ không đau răng là sướng. Nhưng đến khi không đau răng ta vẫn không biết sung sướng. Con người thường sống trong quên lãng như vậy. Sống trong hạnh phúc thì không nhìn thấy hạnh phúc, và sống trong khổ đau cũng không biết đó là khổ đau. Không nhận diện được đau khổ nên ta gánh cái khổ đó suốt đời.”

Qua những bài học được ghi chép lại, Thầy Thích Nhất Hạnh còn giảng dạy về cách để chúng ta tiếp nhận kiến thức mà không bị lầm đường lạc lối theo phương pháp văn – tư – tu. Văn là tiếp nạp những kiến thức mới, Tư là tư duy, nghiền ngẫm về những kiến thức đã được học và cuối cùng là Tu, tức đem những kiến thức đã học để áp dụng vào thực tế.

Học Phật không phải để tích lũy kiến thức và thấy nặng nề mà học để có thể hiểu được những cái sai lầm, để buông bỏ và thấy lòng nhẹ nhàng hơn khi học Phật Pháp, chúng ta phải làm cách nào để giáo lý của Bụt giúp cho tâm tư ta nhẹ nhàng hơn, chứ không phải làm cho ta nặng nề thêm.

Cuốn sách gồm 24 bài học, truyền tải một khối lượng lớn kiến thức nhưng bằng cách diễn đạt mạch lạc, logic và những ví dụ minh họa lồng ghép đời thực khiến chúng ta dễ dàng hiểu và tiếp thu.

Trích đoạn nội dung:

Chúng ta biết rằng hơn 400 năm sau khi Bụt nhập diệt, kinh điển mới được chép thành văn. Trước đó, kinh điển chỉ được truyền tụng bằng miệng, từ thế hệ này sang thế hệ khác bởi các vị kinh sư. Các vị kinh sư ngày xưa thuộc hết các kinh điển và có nhiệm vụ tụng đọc lại cho đại chúng nghe. Có những vị thuộc lòng tất cả tạng kinh. Ngoài các vị kinh sư còn có những vị luật sư. Các vị kinh sư thuộc kinh, những vị luật sư thì nhớ luật. Sự truyền thừa kinh và luật hoàn toàn căn cứ vào trí nhớ. Mãi đến thế kỷ thứ nhất trước Tây lịch, kinh điển mới được ghi chép. Vì vậy trong thời gian bốn, năm trăm năm truyền thừa, nhiều điều sai lầm cũng được chép lại, lý do là nhiều thế hệ Phật tử đã nhớ sai, hiểu lầm và hành trì không đúng.

Chúng ta biết rằng ngay chính trong thời Bụt còn tại thế mà nhiều người vẫn không hiểu được lời Bụt dạy, vẫn diễn giải lời Bụt một cách sai lầm. Nhiều khi Bụt phải gọi người đó tới hỏi: “Thầy nghe như thế nào mà thầy nói như vậy?” Không những người ngoài đời hiểu lầm giáo lý của Bụt, mà cả trong giáo đoàn cũng có nhiều người hiểu lầm nữa. Đọc kinh Người bắt rắn, chúng ta đã thấy chính đệ tử của Bụt đã hiểu lầm Bụt, ngay trong khi Bụt còn tại thế. Vậy thì trong 400 năm, 500 năm sau ngày Bụt nhập diệt, truyền thừa lại những lời của Bụt bằng trí nhớ, bằng cách truyền miệng, thế nào cũng có sai lầm. Sai lầm không chỉ vì nhớ lầm, mà còn vì cách hiểu và hành trì không đúng. Khi hiểu sai rồi hành trì sai, thì những lời Bụt dạy truyền lại cũng sai luôn.

Vì vậy, chúng ta phải rất cẩn thận trong khi học đạo Bụt, và đừng bị kẹt vào những câu, những chữ ở trong kinh. Trong truyền thống Đại thừa có câu “y kinh giải nghĩa tam thế Phật oan”, nghĩa là nếu quý vị nương vào kinh mà giải nghĩa từng chữ, từng câu một thì thế nào cũng nói oan cho các đức Bụt trong ba đời. Nhưng cũng phải biết câu thứ hai “ly kinh nhất tự tức đồng ma thuyết”, nghĩa là nếu quý vị bỏ một chữ trong kinh đi thì những điều quý vị nói sẽ có thể tương tự những điều ma quỷ nói. Một mặt mình không thể bỏ kinh được, một mặt mình không nên quá chấp vào từng chữ từng câu để cắt nghĩa. Đó là thái độ khôn ngoan của những người học Phật. Phải nương vào kinh, nhưng sử dụng kinh với tất cả sự thông minh và khôn khéo của mình thì mới không bị kẹt quá vào những câu, những chữ trong kinh điển.

Mục lục:

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ NHẤT

Phải học kinh điển một cách khôn ngoan

Hai cách nhìn sự thật: sự phân biệt tục đế và chân đế

Tứ tất đàn: bốn tiêu chuẩn về sự thật

Bốn điều y cứ

Cây đuốc duyên khởi

Thiền hành

Nhận diện

Tiếp xúc

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ HAI

Học phật phải thấy lòng nhẹ nhàng

Không cần chất chứa kiến thức

Khế lý cũng là khế cơ

Duyên khởi

Tương tức và tương nhập

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ BA

Pháp thoại đầu

Bốn sự thật

Bốn sự thật tương tức

Trung đạo

Tính cách nền tảng

Tính cách nhập thế

Nghệ thuật nghe pháp thoại

Khổ và lạc

Tam chuyển

Tứ diệu đế là phép thực tập

Nhị đế

Tịch diệt

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ TƯ

Niềm vui tương đối

Khổ thọ

Năm thủ uẩn

Hành trì thị chuyển

Rác và hoa

Niềm vui xuất thế

phật pháp căn bản – bài thứ năm

Chánh kiến

Chánh kiến về tứ diệu đế

Hạ thủ công phu

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ SÁU

Quá trình văn tư tu

Đạo vượt trên ngôn ngữ

Kinh chánh kiến

Bốn loại thức ăn

Tưới tẩm hạt giống chánh kiến

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ BẢY

Bát chánh đạo tương sinh tương tức

Chánh tư duy về vô thường, vô ngã

Tư duy ở trình độ xuất thế gian

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ TÁM

Ái ngữ

Hạt giống của chánh ngữ

Bài thực tập chánh ngữ

Hạnh lắng nghe

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ CHÍN

Chánh niệm và 51 tâm hành

Thực tập chánh niệm và chánh ngữ

Phép tu im lặng

Chánh niệm làm cơ bản

Như lý tác ý

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI

Sống giây phút hiện tại

Chánh niệm làm sự sống có mặt

Chánh niệm là nuôi dưỡng

Chánh niệm làm vơi đau khổ

Chánh niệm để nhìn sâu và thấy rõ

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI MỘT

Chánh niệm là tự làm chủ

Nhận diện đơn thuần

Chánh niệm là trở về

Kinh người biết sống một mình

Quán niệm thân trong thân

Rửa chén hay chép kinh trong chánh niệm

Hiện pháp lạc trú

Đâu chẳng phải là nhà

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI HAI

Tiếp xúc với sự sống nhiệm mầu

Chuyển hóa xả thọ thành lạc thọ

Chánh niệm nuôi dưỡng các phần khác của thánh đạo

Năm giới

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI BA

Như lý tác ý

Một bài thực tập quán hơi thở

Bài thực tập tiếp tục với hơi thở chánh niệm

Tịnh độ là ở đây

Học đời sống của bụt

Hạnh phúc ở trong ta

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI BỐN

Quán chiếu cảm thọ

Nhận diện các tâm hành

Quán chiếu về tưởng để vượt thoát mê lầm

Niềm tin phải vững mạnh

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI LĂM

Quán pháp trong pháp

Chánh tinh tấn

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI SÁU

Tứ diệu đế và bát chánh đạo

Chánh định

Thảnh thơi

Bụt đang có mặt

Chánh định

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI BẢY

Tam pháp ấn

Vô thường là vô ngã

Không, giả và trung

Niết bàn và vô tác

Tám chữ tháo tung

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI TÁM

Ta đang làm gì đây?

Chuyển hóa tập khí

Thực tập năm cái lạy

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ MƯỜI CHÍN

Tam-ma-địa và tam-ma-bạt-đề

Không giải thoát môn

Quán không trong năm lạy

Quán không trong khi ăn

Quán vô tướng

Áp dụng quán vô tướng trong cuộc sống

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ HAI MƯƠI

Quán không, quán vô tướng

Quán vô tác vô nguyện

Áp dụng ba cửa giải thoát

Các cách trình bày khác về pháp ấn

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ HAI MƯƠI MỐT

Bốn duyên và sáu nhân

Mười hai nhân duyên

Liên hệ giữa 12 nhân duyên

Mặt tích cực của mười hai nhân duyên

Thân thị hiện

Phật pháp căn bản – bài thứ hai mươi hai

Hộ trì sáu căn bằng chánh niệm

Tứ vô lượng tâm

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ HAI MƯƠI BA

Tu tập từ quán

Quán chiếu để tự chuyển hóa

từ bi là hành động

Tứ vô lượng tâm và thiền quán

Phật pháp căn bản – bài thứ hai mươi tư

Niềm tin thể hiện trong đời sống

Tăng thân và pháp thân

Tam bảo là đối tượng tu học

Phật bảo

Pháp bảo

Tăng bảo

Tu tập trong tích môn thấy được bản môn

PHẬT PHÁP CĂN BẢN – BÀI THỨ HAI MƯƠI LĂM

Phụ lục – giới bản năm giới tân tu