Nhân sinh quan của Dostoevsky - Nikolai Berdyaev

Fyodor Mikhailovich Dostoevsky (1821-1881) là một trong những văn nhân và tư tưởng gia người Nga nổi tiếng và quan trọng nhất thế kỷ 19, các tác phẩm của ông được cả thế giới biết đến và nghiên cứu. Dostoevsky được xem là một nhà nghiên cứu xuất sắc về bản tính con người, một văn nhân có đạo đức sâu sắc nhất, một cây bút “tâm lý học” thực thụ, là người có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của toàn bộ nền văn học Nga. Và ngày nay, F.M. Dostoevsky vẫn là một trong những nhà văn được tìm đọc nhiều nhất trên thế giới, hàng triệu người cố gắng tìm câu trả lời cho những vấn nghi của họ trong các sáng tác của ông. Các tác phẩm kinh điển của Dostoevsky đã được dịch sang nhiều ngôn ngữ khác nhau trong đó có tiếng Việt. Những tác phẩm này sẽ vẫn là ký ức đẹp nhất mọi thời đại. Bất luận sự biến động của thời cuộc, các công trình của Dostoevsky vẫn trường tồn. Điều gì khiến cho bản thân Dostoevsky và các tác phẩm của ông trường tồn dù đã trải qua hàng trăm năm? Câu trả lời chính là ở hai chữ: Con người. Con người là đặc điểm chính yếu trong suy tư văn chương của Dostoevsky. Vấn đề quan trọng nhất trong cuộc đời ông là cuộc đấu tranh giữa thiện và ác ở con người. Ở tuổi 18, Fyodor Dostoevsky đã xác định rõ sứ mệnh của mình là đi giải mã con người: “Con người là một ẩn số. Nó cần phải được giải mã, và nếu anh dành cả đời để giải mã nó, thì đừng nói rằng anh đã phí thời gian; Em dấn thân vào cuộc giải mã ẩn số này vì em muốn trở thành một con người.”. Đây là những dòng mà Fyodor Dostoevsky viết cho anh trai Mikhail Dostoevsky (1820-1864) ở Revel (Tallinn) khi còn là sinh viên của Trường Kỹ thuật St. Petersburg.

Trong tiểu thuyết của Dostoevsky không tồn tại gì khác ngoài sự cứu rỗi con người và mối quan hệ giữa con người với nhau... Các nhân vật trong Dostoevsky cũng không làm gì khác ngoài việc gặp gỡ nhau, tương giao với nhau, và rồi bị cuốn dần vào cái hố thẳm của tình cảnh con ngườiđầy dẫy. Vấn đề sinh tồn duy nhất của những phận người trong Dostoevsky là các mối quan hệ với những đam mê cuốn dẫn và tìm cách thoát khỏi những đam mê ấy. Tuyệt nhiên ta không thấy công cuộc xây đời nào khác trong thế giới loài người bao la mà muôn mặt này . Luôn có một thứ gì đó hình thành ở tâm điểm của đời sống con người, nó là trung tâm, là cái trục mà mọi thứ khác đều xoay quanh nó, và thứ đó là niềm đam mê. Một cơn lốc của những quan hệ nồng nàn được hình thành xoay vần và cuốn sâu vào đó biết bao ân oán tình thù, và một mớ người quay lăn điên đảo trong đó với biết bao thứ đảo điên của cuộc đời. Cơn lốc của niềm đắm say, của bản chất người rực lửa cuốn con người vào vực sâu không đáy thâm trầm và bí hiểm. Nhưng chính ở nơi không đáy đó, Dostoevsky cho ta thấy được sự vô hạn của nhân loại và vô tận của bản chất con người. Nhưng dẫu ngay nơi sâu thẳm nhất, tận cùng nhất, con người vẫn tồn tại, hình ảnh và khuôn mặt con người vẫn không tiêu biến. Hãy cầm trên tay bất kì cuốn tiểu thuyết nào của Dostoevsky. Bên trong bất kì con người nào cũng tồn tại một vương quốc đầy mê cuồng tưởng loạn, tại nơi đó là vực sâu không thể mô tả và hoàn toàn cằn cỗi. Nội tâm con người quả nhiên là nơi không cùng và cũng chẳng thể xác định, vậy nhưng con người vẫn là hữu thể thú vị nhất, và chẳng thấy gì đáng so sánh với con người.” (Бердяев Н.А. Откровение о человеке в творчестве Достоевского // Бердяев Н.А. О русских классиках. – М.: Высшая школа, 1993. С. 57).

Cuốn sách Nhân sinh quan của Dostoevsky được tập hợp từ ba bài viết của N.A. Berdyaev ở những tác phẩm khác nhau, theo thứ tự thời gian: 1. Huyền thoại Đại Pháp quan in trong “Ý thức tôn giáo mới và cộng đồng” (Бердяев Н. “Hoвoe peлигиoзнoe сознание и общественность”, 1907); 2. Stavrogin in trong “Tư tưởng Nga” (Бердяев Н, “Pyccкaя мыcль”, 1914); 3. Sự mặc khải về con người trong các sáng tác của Dostoevsky in trong “Tư tưởng Nga” (Бердяев Н, “Pyccкaя мыcль”, 1918). Nikolai A. Berdyaev (1874-1948) là một triết gia Cơ Đốc giáo người Nga kiệt xuất, ông được xem là nhà nhân vị chủ nghĩa, một triết gia tranh đấu cho sự tự do trên tinh thần hiện sinh Cơ Đốc, ông đã được ghi danh vào lịch sử tư tưởng không chỉ với nền văn hóa Nga mà cả với nền văn hóa nhân loại. Cùng với tác phẩm Thế giới quan của Dostoevsky đã được Giáo sư Nguyễn Văn Trọng chuyển ngữ và được xuất bản lần đầu tại Việt Nam vào năm 2017, lần này Nhân sinh quan của Dostoevsky do dịch giả Ngọc Giao chuyển dịch sang Việt ngữ, Công ty Sách Khai Minh phối hợp với Nhà xuất bản Văn Học ấn hành sẽ là “bộ đôi” tác phẩm không thể thiếu để khám phá tư tưởng của Dostoevsky qua lăng kính triết học của N.A. Berdyaev. Cuốn sách sẽ phản ánh đầy đủ hơn hình ảnh của Dostoevsky-một văn nhân-triết nhân vĩ đại của nước Nga và thái độ của ông đối với thân phận con người. Nhân sinh quan được viết bằng ngôn ngữ giản đơn nhưng sâu sắc và giàu trí tưởng tượng. Tuy vậy, những gì Berdyaev viết trong sách là quan điểm riêng của bản thân tác giả, chúng tôi tôn trọng quan điểm ấy nhưng không nhất thiết đồng tình và cũng không phải là quan điểm của chúng tôi. Chúng tôi hy vọng cuốn sách này sẽ được độc giả đón nhận nồng nhiệt.

Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc./.