BÀN VỀ CHÍNH QUYỀN (CICERO)

(nghệ thuật cầm quyền và nghệ thuật cai trị người dân)

Thật khốn khổ cho một đất nước không có anh hùng, nhưng còn khốn khổ hơn cho đất nước có anh hùng, nhưng đã quên lãng họ.”

Marcus Tullius Cicero (106-43 TCN) là một nhà hùng biện tài danh, một chính trị gia nổi tiếng, và nhà văn Latin cổ điển lỗi lạc.

Ông là một trí thức sinh trưởng ở tầng lớp thứ dân, thăng quan tiến chức chông gai, nhưng được dân chúng yêu mến vì sự liêm khiết và tính cách không chấp nhận thỏa hiệp.

Cicero đã trở thành nguyên thủ tại Cộng hòa La Mã nhờ tài hùng biện, một trí tuệ siêu việt, và khả năng sử dụng tiếng La tinh cừ khôi.

Trong vai trò quan thị chính vào năm 70 TCN, ông đã tranh biện một vụ án vĩ đại: Buộc tội viên quan thống sứ Verres (chức vụ tương tự trưởng quan tòa của một tỉnh) vì tội nhận hối lộ, chỉ bằng một bài hùng biện duy nhất!

Cicero viết nhiều tác phẩm văn chương xuất sắc và trở thành một nhà văn lớn của giai đoạn từ năm 70 TCN đến 14 SCN, cùng hai thi hào đương thời Horace và Virgile.

Tư duy xuất chúng của ông thể hiện qua những châm ngôn sâu sắc. Ví dụ: “Một ngôi nhà không có sách vở cũng như một cơ thể không có tâm hồn”. Hay: Thật khốn khổ cho một đất nước không có anh hùng, nhưng còn khốn khổ hơn cho đất nước có anh hùng, nhưng đã quên lãng họ.”

Cuốn sách này là tập hợp những bài hùng biện của Cicero, mở ra nhiều bài học về nghệ thuật cầm quyền, ví dụ như: Làm thế nào trục lợi ở một địa phương; Các quyền công dân cho người ngoại quốc; Cách thức vận hành một chính quyền lý tưởng; Phản đối nền cai trị độc tài…

Những vấn đề này thực chất chính là sơ khởi của nạn tham nhũng, tình trạng nhập cư, chế độ cộng hòa và chế độ độc tài toàn trị…

Đây là lần đầu tiên quan điểm, tư tưởng của Cicero được giới thiệu ở Việt Nam. Sách gồm cả thảy 7 bài hùng biện và bài luận.

.........

LÀM THẾ NÀO ĐỂ BUỘC TỘI MỘT QUAN THAM?

Cicero chỉ ra trong "Bàn về chính quyền" các điều kiện cần và đủ để buộc tội 1 quan tham. 1/ Có người dũng cảm đứng lên tố cáo; 2/ Đó là một cuộc đấu đá chính trị; 3/ Thời cơ chín muồi.

Cicero buộc tội Verres, Thống sứ tỉnh Sicily tội tham nhũng, và từ tội này luận ra những sai trái khác của Verres trong việc quản lý. Xuất thân hèn kém nhưng Cicero có tài hùng biện xuất chúng. Viết 5 bài tố cáo Verres, ông chỉ cần đọc hết bài đầu, Verres đã phải trốn chạy và không dám quay lại Sicily.

Được mô tả là "căm ghét thói bất lương" và hết mình vì đất nước La Mã, nhưng hành động của Cicero cũng chứa đựng động cơ cá nhân. Thứ nhất, ông muốn chứng tỏ rằng tầng lớp thứ dân xứng đáng đứng ở một chức vụ cao hơn. Thứ hai, ông muốn đánh bại Quintus Hortensius Hortalus, nhà hùng biện kiệt xuất nhất thời ấy. Sau khi buộc tội Verres thành công, uy tín của Cicero tăng mạnh Ông leo đến chức Consul (Quan chấp chính) - vị trí được đưa ra luật pháp, nắm giữ tòa án, quân đội và vị trí trưởng tế của quốc gia.

Nói đây là một cuộc đấu đá chính trị cũng không sai. Vụ kiện Cicero - Verres diễn ra trong bối cảnh Nhà độc tài Lucius Cornelius Sulla (81 TCN) của La Mã đã thoái vị và qua đời; viện nguyên lão được Sulla củng cố vẫn nắm quyền kiểm soát, thế nhưng, quyền lực tối cao của nó đang bắt đầu suy yếu. "Quả bom" của Cicero nổ ra đúng lúc và tên tuổi của ông thăng hoa từ thời điểm đó.

Chi tiết hơn, bạn đọc quan tâm hãy mua sách và tận hưởng nhé ;) Nội dung này ở chương 1: "Buộc tội Verres (II, 5): Làm thế nào để trục lợi ở một địa phương?"