Bộ Sách Trật Tự Chính Trị: Từ Thời Tiền Sử Đến Cách Mạng Pháp - Từ Cách Mạng Công Nghiệp Đến Toàn Cầu Hóa - Francis Fukuyama

Trước khi đế chế Liên Xô sụp đổ, nhà khoa học chính trị người Mỹ Francis Fukuyama đã nổi tiếng sau khi tuyên bố về chiến thắng toàn cầu của ý tưởng 'dân chủ tự do' kiểu Mỹ. Gần ba thập kỷ sau, mọi thứ có vẻ tồi tệ đối với luận điểm 'kết thúc lịch sử' của ông, mặc dù những độc giả thân thiết của cuốn sách mới nhất của Fukuyama chắc chắn sẽ kết luận rằng mặc dù tư duy của ông đã bị bảo vệ bởi trình độ chuyên môn, và theo sự tổng hợp, câu chuyện cũ của ông về chiến thắng ở Mỹ trong thế giới ý tưởng về cơ bản không thay đổi.

Trật tự chính trị và suy tàn chính trị: Từ Cách mạng Công nghiệp đến Toàn cầu hóa Dân chủ là tập thứ hai của cuộc điều tra của Fukuyama về nguồn gốc, sự phát triển và suy tàn của các thể chế chính trị. Lập luận dài dòng của nó có thể được tóm tắt trong một câu duy nhất: nếu không có sự thiết lập trước của một nhà nước lãnh thổ có chức năng và vũ trang tốt, cũng như không có cơ quan tư pháp độc lập chịu trách nhiệm giám sát nhà nước pháp quyền, thì nền dân chủ tự do hiện đại đơn giản là không thể xảy ra. Không có nhà nước, không có pháp quyền, không có dân chủ là thuật toán phức tạp cấu trúc hơn sáu trăm trang của cuốn sách, ủng hộ quan điểm của ông rằng nền dân chủ tự do tập trung vào bầu cử tự do vẫn là ưu tiên chính trị số một thế giới.

Fukuyama thừa nhận những rắc rối trong ngôi nhà dân chủ. Chính phủ Mỹ, 'hầu như không phải là nguồn cảm hứng trên toàn thế giới vào thời điểm hiện tại', giống như một 'chế độ chuyên quyền' cồng kềnh và rối loạn chức năng bị bóp méo bởi những người vận động hành lang và những khoản tiền lớn. Ông lưu ý, một phần ba trong số những người chiến thắng quốc hội trong cuộc bầu cử năm 2014 của Ấn Độ đang phải đối mặt với các cáo buộc hình sự, bao gồm các tội danh nghiêm trọng như giết người, bắt cóc và tấn công tình dục. Fukuyama cũng lo lắng về tầng lớp trung lưu đang thu hẹp, mà ông coi là nền tảng xã hội của nền dân chủ tự do. Nhưng tất cả sự suy đồi này trong lĩnh vực 'tiến hóa cụ thể' được anh ta coi là có thể khắc phục được (làm thế nào để sửa chữa, anh ta không nói).

Bức tranh lịch sử lớn hơn đã khác, và tương lai tươi sáng. Trên bình diện lâu dài, cao hơn, 'dân chủ tự do tạo thành một mô hình tiến hóa phổ quát'. Nó được đảm bảo bởi 'tính định hướng rõ ràng' của 'quá trình phát triển chính trị' được thúc đẩy và kéo theo các xu hướng 'tiến hóa chung' lâu dài. Chúng 'quyết định sự xuất hiện của một số hình thức thể chế rộng rãi nhất định theo thời gian'.

Một số độc giả sẽ không thích biệt ngữ này, vì vậy hãy tiếp cận với ngôn ngữ bản địa, để khám phá niềm tin không thay đổi của Fukuyama rằng nền dân chủ tự do có sức mạnh của các xu hướng tiến hóa lâu dài trong cánh buồm của nó. Các durée longue(lâu dài) là quan trọng đối với Fukuyama, trên hết vì nhà nước lãnh thổ hiện đại đã trở thành trụ cột không thể thiếu của trật tự chính trị. Nếu không có nhà nước thì không thể có pháp quyền, hay dân chủ tự do. Quan điểm của Fukuyama có thể được coi là một lời chỉ trích cửa sau về sự thất bại nặng nề do người Mỹ đứng đầu trong việc xây dựng các quốc gia đang hoạt động ở Afghanistan, Iraq và Libya. Đó cũng là một lời nhắc nhở tỉnh táo rằng dân chủ tự do không thể được xây dựng bằng các phương tiện dân chủ tự do. Loại hình dân chủ được Fukuyama ưa chuộng đã từng đòi hỏi một công việc kinh doanh đẫm máu là áp đặt trật tự chính trị lên người dân mà không có sự đồng ý tích cực của họ. Ngày nay, con đường dân chủ tự do đến Washington vẫn còn dốc, gồ ghề và nhiều đá. Trước hết, nó đòi hỏi phải thiết lập trật tự chính trị thông qua nhà nước, sau đó là áp đặt các hạn chế pháp lý đối với quyền lực nhà nước. Đó là sau đó,

Fukuyama là một nhà tự do trung thực, người dám nhắc nhở độc giả của mình rằng nền dân chủ tự do là con đẻ của nhà nước lãnh thổ hiện đại. Kết quả cuối cùng tỏ ra thuận lợi theo một số cách. Như Fukuyama lưu ý, với việc chỉ thông qua các tham chiếu đến trường hợp ngoại lệ đẫm máu của Mỹ, nhà nước tự do hiện đại đã giảm bớt các cuộc nội chiến. Nó hợp pháp hóa và hợp pháp hóa các phân chia xã hội, tạo điều kiện cho sự phát triển của xã hội dân sự và tạo điều kiện thuận lợi cho việc chiếm đóng trên quy mô lớn của các dân tộc mà nó cung cấp phúc lợi. Và trong các vấn đề quốc tế, các ranh giới cố định của các quốc gia tạo chỗ cho sự điều động cho bất kỳ nền dân chủ tự do nhất định nào, cho phép các công dân và đại diện của nó hành động với một biện pháp tự chủ đối với thế giới bên ngoài.

Nền dân chủ tự do dưới hình thức nhà nước chắc chắn có những mặt trái. Trong toàn bộ hoạt động kinh doanh bạo lực của việc xây dựng nhà nước, những dân tộc thiếu năng lực để trở thành một nhà nước hiện đại thường bị bỏ lại phía sau, như 'những người không quốc tịch' và 'những người xin tị nạn'; hoặc họ trở thành nguyên liệu thô của quá trình thực dân hóa, hoặc nạn nhân của việc cưỡng bức loại bỏ và tiêu diệt hoàn toàn. Hoa Kỳ và các nền dân chủ khác ở dạng lãnh thổ 'tại gia' cũng gây chiến với các dân tộc khác, và vẫn vậy. Những tác động xấu của nền dân chủ tự do bị Fukuyama hạ thấp. Cứ như thể những thực tế lố bịch trong thế giới 'tiến hóa cụ thể' được bào chữa bởi những lợi ích tích cực phổ quát của nền dân chủ tự do ở cấp độ 'tiến hóa chung'. Do đó, kết luận của Fukuyama: mặc dù các nền dân chủ tự do như Hoa Kỳ bị suy đồi và hiện không sống theo lý tưởng của họ,

Sự phân loại của Trật tự chính trị và Sự suy tàn về Chính trị rất vĩ đại, lộng lẫy đến mức đôi khi nó giống như một khán phòng thiên thể hư cấu nổi tiếng của Jorge Luis Borges về tri thức nhân từ. Với sự trợ giúp của phép ẩn dụ và những hiểu biết sâu sắc từ sinh học tiến hóa, kinh tế học, khoa học chính trị và lý thuyết hiện đại hóa, Fukuyama cung cấp các câu trả lời dân chủ tự do khai sáng cho mọi câu hỏi chính trị và học thuật có thể hình dung được. Hoặc có vẻ như vậy. Phạm vi của cuốn sách chắc chắn là rất ngoạn mục: các trường hợp quốc gia khác nhau như Costa Rica, Ý, Trung Quốc, Nigeria, Nhật Bản và Anh được phân tích chắc chắn. Tuy nhiên, khi câu chuyện mở ra, và đặc biệt là khi chúng ta tiến gần hơn đến thời đại của chính mình, kho kiến ​​thức tự do rộng lớn giống như một khu chợ đường phố lộn xộn: các lực lượng không liên quan đến phân tích được đưa vào một cách ngẫu nhiên nhằm nỗ lực giữ cho câu chuyện tiếp tục. Fukuyama không chắc chắn về bản thân hơn. Các yếu tố như lực lượng thị trường, lòng tin của công chúng và hậu quả không mong muốn (Machiavelli's fortuna) bất ngờ được triệu tập, để giải thích tại sao mọi thứ không diễn ra tốt như mong đợi đối với nền dân chủ tự do ở cấp độ 'tiến hóa cụ thể'.

Tất cả những yếu tố này (và hơn thế nữa) chắc chắn là cần thiết để hiểu được lịch sử phức tạp và số phận của nền dân chủ trong thời hiện đại. Nền dân chủ quá phức tạp và tùy cơ ứng biến, tinh thần và thực tiễn của nó quá lăng nhăng và nổi loạn, để bị ràng buộc trong các công thức của Thuyết đại cương - phi dân chủ - kiểu mà Fukuyama sử dụng để ủng hộ câu chuyện ngụ ngôn 'kết thúc lịch sử' của mình. Đó là lý do tại sao, trong cuốn sách mới này, các yếu tố như thị trường tư bản, lòng tin của công chúng và bản sắc dân tộc có vai trò phá hoại sự sang trọng gọn gàng của nhà nước hiện đại, pháp quyền, phân loại dân chủ tự do. Những yếu tố như vậy đều đe dọa đến sự phân biệt khái niệm cơ bản của Fukuyama giữa hai cấp độ tiến hóa. Sự khác biệt đó mang nhiều nét tương đồng với sự phân chia thần thoại Do Thái-Cơ đốc giáo giữa thiên đường (nơi mà chúng ta có thể gặp một chút may mắn) và đất (nơi hiện tại chúng ta đang chịu đựng). Nhưng vì nhiều lý do, nó không còn hoạt động nữa.

Sự gắn bó sâu sắc giữa câu chuyện 'kết thúc lịch sử' của Fukuyama với các phép ẩn dụ tiến hóa là vấn đề. Người ta nói rằng cuốn sách không có mục nhập chỉ mục cho chủ nghĩa diệt chủng hoặc chủ nghĩa đế quốc hoặc chủ nghĩa toàn trị hoặc bom nguyên tử. Như thể những sự thật tồi tệ này của lịch sử không bao giờ xảy ra, hoặc không còn quan trọng nữa, hoặc không được phép định hình quan điểm của chúng ta về lịch sử. Và bằng cách cho rằng dân chủ là giai đoạn thứ ba trong một quá trình 'tiến hóa chung' trải dài theo các giai đoạn từ khi thành lập một quốc gia có chủ quyền thông qua pháp quyền đến bầu cử, quan điểm của ông đã sai lầm những điều quan trọng.

Nổi bật là việc Fukuyama đã bỏ qua những đổi mới dân chủ có trước hoặc tham dự vào sự hình thành nhà nước hiện đại. Các ví dụ rõ ràng (chúng được thảo luận rất nhiều trong Cuộc sống và cái chết của nền dân chủ của tôi ) là việc bầu cử đại diện, quốc hội, giữ chức vụ có thời hạn, kiến ​​nghị và xét xử bởi bồi thẩm đoàn. Mỗi cơ chế dân chủ hiện đại này đều có nguồn gốc từ châu Âu thời trung cổ, tức là trước khi nhà nước lãnh thổ hiện đại ra đời.

Fukuyama cũng không để ý đến những trường hợp dân chủ hóa mạnh mẽ gần đây bất chấp khuôn khổ 'tiến hóa chung' tự do của ông. Ấn Độ, Bhutan, Đài Loan, Nam Phi, Botswana và Indonesia là những nền dân chủ, nhưng họ không phải là những nền dân chủ tự do trên đường đến Washington. Điều đó cũng đúng đối với Chính phủ Tây Tạng lưu vong. Chính thể của nó là một hình thức sáng tạo của nền dân chủ phi tự do với quê hương được mọi người tưởng tượng là sẽ được tìm thấy ở phía bắc biên giới Ấn Độ, trong tương lai, giữa những công dân không nghĩ mình là cá nhân tự trị và (như công dân Đài Loan) không sinh sống trong một quốc gia 'có chủ quyền'.

Đây không phải là những phản đối tinh vi, những ngoại lệ ngẫu nhiên hay những 'dị thường' không đáng kể. Trên thực tế, chúng phơi bày những cách thức mà chủ nghĩa tự do tiến hóa của Fukuyama khiến ông mù quáng trước một số diễn biến chính trị lớn của thời đại chúng ta. Chẳng hạn, những tác động định hình của cuộc cách mạng truyền thông và phương tiện truyền thông chưa hoàn thành (và lịch sử hấp dẫn lớn hơn của cơ sở hạ tầng truyền thông trong đó các thể chế nhà nước luôn đi kèm) được chuyển qua trong im lặng. Fukuyama cũng im lặng không kém về sự ra đời sau năm 1945 của ' nền dân chủ giám sát', và định nghĩa lại tương ứng của dân chủ là bầu cử tự do cộng với những nỗ lực của công chúng để chất vấn và phá bỏ quyền lực độc đoán, bất cứ nơi nào nó được thực thi. Fukuyama liên tục chỉ trích các nhà dân chủ vì đã bỏ qua vấn đề quản lý một cách hiệu quả. Ông trích dẫn nhận xét của Woodrow Wilson rằng các nhà dân chủ thường quan tâm đến việc 'kiểm soát hơn là tiếp thêm năng lượng cho chính phủ'. Nhưng trích dẫn này nhấn mạnh lập luận mới của thế kỷ 21 rằng nền dân chủ giám sát, theo nghĩa là giám sát của công chúng và từ chối quyền lực độc đoán, là điều kiện cơ bản của việc ra quyết định hiệu quả, hiệu quả và công bằng , không chỉ trong lĩnh vực của chính phủ mà còn (đối với ví dụ) trong lĩnh vực quyền lực tập đoàn toàn cầu và các dự án lớn.

Cũng cần lưu ý, cách tiếp cận lấy Nhà nước làm trung tâm của Trật tự Chính trị và Suy tàn Chính trị bỏ qua sự phát triển lớn mạnh đương thời của các thể chế quản lý xuyên biên giới. Fukuyama tự cho mình là một người theo chủ nghĩa hiện thực, có mối quan hệ chặt chẽ với trường phái Realpolitik tự domắc nợ Samuel Huntington và (ngược dòng thời gian) với Max Weber. Thật kỳ lạ, đó là cách mà chủ nghĩa hiện thực của Fukuyama có một bầu không khí không thực tế về nó: những bụi rậm của các cơ chế quyền lực xuyên biên giới, trong đó tất cả các quốc gia và hàng tỷ cuộc sống của người dân giờ đây đã biến mất trong cuốn sách này. Sự kiên định của Fukuyama về tầm quan trọng cơ bản của nhà nước lãnh thổ hiện đại khiến ông không chỉ phớt lờ sự bành trướng và quyền lực phản dân chủ ngày càng tăng của các tổ chức như G20 và NSA, IMF, Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), ASEAN và ECB. Ông thấy không cần phải suy nghĩ lại về ý nghĩa và phạm vi của dân chủ trong những hoàn cảnh thay đổi nhiều của thế kỷ 21 này.

SÁCH KHAI MINH TRÂN TRỌNG GIỚI THIỆU