Vài Tư Biện Về Giáo Dục

Lê Luân

Giáo dục là một cánh cửa để dẫn con người đi vào hành trình nhận thức kiếm tìm chân lý, nhưng là thứ chân lý trên các cơ sở luân lý và tính hữu tự nhiên; đồng thời ở đó, giáo dục là một hành trình để răn huấn con người cần đạt được chân lý dựa vào một cách thức đúng đắn hơn là cần đắc lĩnh một cột mốc hay lời hứa hẹn lý tưởng nào đó, dù tốt đẹp bao nhiêu, trong tương lai.

Mục đích không phải là kết quả tối thượng cần làm cho hiện diện và coi đó là thành quả của việc xác lập chân lý, mà ở đây, cách thức để đạt được thành tựu mới chính là một nội dung lớn lao nhất trong mọi hệ thống giáo dục. Bởi lẽ, mục đích chỉ là một hệ quả dự liệu chưa xảy ra và có thể hoặc không thể đạt tới, nhưng cách thức để thực hành lại là lựa chọn luôn có tính thực tại và điều đó tác động trực tiếp tới các hệ quả có tính mục đích mà người ta hằng mong có được.

Do đó, lựa chọn cách thức để giáo dục là quan trọng hơn cả và cũng trở thành một mục đích quyết định tới các mục đích sau rốt của nền giáo dục ấy nhắm đến, theo nghĩa, ta phải sắp xếp lại các mệnh đề về triết lý của nền tảng giáo dục, tức là, phải đặt mục đích tìm lấy và thực hành kiên quyết một (hoặc một số) phương thức phù hợp cho việc tìm kiếm chân lý là nhiệm vụ ưu tiên và cũng là cao cả nhất; điều này xác quyết không chỉ phẩm chất đúng đắn của tri thức thụ đắc được mà còn đảm bảo được sự bền vững của nó do không có sự vênh lệch giữa cái phản ánh trong giáo dục và cái khách quan tự thân nó đã, đang và sẽ là; nếu ngược lại, các kết quả ghi nhận được sẽ chỉ là một thù hình tạm thời, thứ đã hình thành từ sự bị cưỡng bức và, hẳn nhiên, chúng sẽ nằm trong sự đe doạ bị đổ vỡ bởi thiếu đi nền móng tự do của ý chí cũng như tính mở rộng của nhận thức.

Giáo dục, vì lẽ đó, luôn là một trong các vấn đề xuyên suốt cuộc đời con người, không dừng lại ở một dạng mức hay vị thứ nào và cũng không bị đặt vào trong bối cảnh nó phải là; hơn hết, việc giáo dục luôn phải bắt đầu tốt nhất với những đứa trẻ ở giai đoạn đầu đời, chính nó ảnh hưởng phần lớn tới toàn bộ các lựa chọn trong cuộc đời sau này của con người nhận thứ giáo dục thời niên thiếu ấy.

Nếu mỗi đứa trẻ là một căn nhà, thì mỗi căn nhà đón nắng vào không phải theo cách của mặt trời, mà là theo cách của những cánh cửa mở ra. Đây chính là trung tâm cốt lõi nhất của cuốn sách này nhằm nhấn mạnh về cách thức mà bất cứ một nhà giáo dục nào cũng cần phải cẩn trọng xem xét thấu đáo trong từng tương tác giáo dục với người học, đặc biệt là trước những đứa trẻ sở hữu sự trống trơn trong vai trò đang tự mình chủ động hoàn toàn với trí tưởng tượng vô hạn và bất thành kiến của mình trước các đối tác khách quan.

Lê Luân