Tuyến Hỏa Xa Ngầm - Colson Whitehead

CÔNG BẰNG Ư? NÓ KHÔNG TỰ CÓ MÀ PHẢI GIÀNH LẤY

Tư tưởng về quyền con người, về bình đẳng, tự do xuất hiện một cách có hệ thống lần đầu tiên có lẽ là ở châu Âu. Trong Cách mạng Pháp người ta đưa ra Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền nhưng thực ra ở châu Âu khi đó và mãi sau này, những từ ngữ hay ho, thiêng liêng đó chỉ dành riêng cho người da trắng, người có tài sản, có đóng thuế mà đương nhiên cũng không dành cho các sắc dân ở thuộc địa. Thế nên, có người An Nam từng nhận xét, cùng là người cảnh binh Pháp, cùng là viên chức Pháp mà sao ông Pháp ở mẫu quốc thì từ tốn, nhân từ, trọng pháp luật thế mà ông Pháp ở xứ Đông Dương lại tàn ác thế, cái dùi cui hay ngọn roi cặc bò trong tay họ chỉ chực quật xuống đầu lũ dân đen máu đỏ da vàng.

Và rồi những người Âu đến Bắc Mĩ tìm đường sống và trốn tránh chính quyền. Rồi họ không thích sự cai trị của nước Anh nữa và Hiệp chúng quốc ra đời. Tuyên ngôn độc lập của nước Mĩ đầy những ngôn từ hoa mĩ. Nhưng sự thật thì người da đen chưa có được công bằng và tự do.

Họ không được coi là người, bị phân biệt đối xử và bị sử dụng như công cụ rất tàn nhẫn.

Nếu quy ước các mảng màu cho những nội dung liên quan đến lịch sử người da đen trên đất Mĩ và gán cho những đau khổ mà người da đen ở đây phải chịu đựng mà màu đen, rất có thể bức tranh lịch sử này sẽ đen đến nhức mắt.

Nhưng không có công bằng giữa người da đen và da trắng không có nghĩa là người da trắng nào cũng xấu. Nhiều người da trắng đã cưu mang, giúp đỡ và tổ chức cho những người da đen chạy trốn.

Đấy là bối cảnh của câu chuyện được kể trong “Tuyến hỏa xa ngầm”.

Cuốn tiểu thuyết viết về cuộc chạy trốn gian lao của những người nô lệ da đen trên đất Mỹ tới miền đất tự do thông qua hệ thống hỏa xa ngầm do những người da trắng tốt bụng hoặc có tầm nhìn đào sâu dưới lòng đất một cách bí mật.

Một tác phẩm phi hư cấu được viết dựa trên rất nhiều sự thật và những chi tiết lục ra từ kho lưu trữ.

Đọc nó, ta sẽ không khỏi suy ngẫm về bản chất của con người và ranh giới giữa thiện và ác. Ta cũng sẽ hiểu để tự do, công bằng, bác ái từ trên giấy thành thực tế sẽ còn rất gian lao và không phải tự nhiên mà có được.

Tác phẩm này từng đoạt giải Pulitzer và do dịch giả Nguyễn Bích Lan chuyển ngữ.

Sách Khai Minh trân trọng giới thiệu.