Từ Điển Giải Thích Thuật Ngữ Âm Nhạc - Nguyễn Bách

Lần đầu tiên có tại Việt Nam xuất bản cuốn TỪ ĐIỂN GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ ÂM NHẠC gồm hơn 5.000 mục từ, 8 thứ tiếng, từ lĩnh vực âm nhạc truyền thống đến công nghệ âm nhạc.

Tác giả: Tiến sĩ Nguyễn Bách

Xuất bản: Công ty Nghệ thuật Đồng Hành, NXB Tổng hợp TPHCM

Khi bắt tay vào soạn thảo cuốn TỪ ĐIỂN GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ ÂM NHẠC, TS Nguyễn Bách hết sức lưu ý đến tính phổ cập của những thuật ngữ âm nhạc được chọn làm mục từ.

Ngoài ra, nội dung giải thích những mục từ này còn chứa chất liệu cần thiết về lịch sử âm nhạc và nền tảng của từ nguyên học phát sinh ra những thuật ngữ âm nhạc liên quan. Bên cạnh các định nghĩa, cách giải thích, riêng từng mục từ còn có thể gồm những ví dụ cho thấy cách dùng thuật ngữ đó.

Đối tượng khảo sát của cuốn từ điển này là những từ và nhóm từ mang nội hàm cần được giải thích không chỉ cho những ai mới tiếp xúc với âm nhạc mà còn cho cả những người đã trải qua nhiều thực hành âm nhạc. Chúng tôi không chủ trương đưa những mục từ về địa danh, nhân vật, cơ quan, tổ chức và tác phẩm vào từ điển giải thích vì thiết nghĩ đó là những nội dung cần có của một bách khoa toàn thư vốn đòi hỏi thời gian và chi phí xuất bản nhiều hơn.

Mục đích của TỪ ĐIỂN GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ ÂM NHẠC là giúp cho người học nhạc, người chơi nhạc, người yêu nhạc tiếp cận được những giải thích có cơ sở về lý thuyết và khái niệm cơ bản trong những vấn đề (mục từ, chủ đề) liên quan. Cho đến nay, ngoại trừ cuốn Thuật ngữ Âm nhạc Việt– Anh–Ý–Pháp–Đức (tái bản năm 2019) cũng của TS Nguyễn Bách, chưa có cuốn từ điển nào của Việt Nam đề cập đến những thuật ngữ về “Công nghệ Âm nhạc”. Nội dung này được tiếp tục khai thác trong TỪ ĐIỂN GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ ÂM NHẠC.

Ngoài ra, ở đó còn có phần “Âm nhạc cổ truyền” nhưng chỉ tập trung vào dân tộc Việt hoặc những dân tộc khác nếu có yếu tố hay sự kiện đặc biệt. Ví dụ, hát then và sự kiện được UNESCO vinh danh. Bên cạnh đó, tác giả gắng giữ tính cập nhật cho cuốn từ điển này khi đưa vào những dữ liệu và sự kiện âm nhạc gần đây nhất như sự kiện ca trù được UNESCO công nhận là “di sản nhân loại” (1/10/2020), ngày mất các nhà soạn nhạc Mario Davidovsky (23/8/2019), Krzysztof Penderecki (29/3/2020), Nguyễn Văn Nam (17/5/2020),

TỪ ĐIỂN GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ ÂM NHẠC tuy gồm mục từ của nhiều thứ tiếng (Việt, Anh, Ý, Pháp, Đức, Latinh, Hy Lạp và Tây Ban Nha) nhưng tập trung vào việc giải thích chứ không nhằm đối chiếu vì độc giả có thể sử dụng cuốn Thuật ngữ Âm nhạc Việt–Anh–Ý–Pháp–Đức mà Công ty Nghệ thuật Đồng Hành đã xuất bản trước đây. TỪ ĐIỂN GIẢI THÍCH THUẬT NGỮ ÂM NHẠC cũng không phải là một giáo trình nên trong từng mục từ, chúng tôi chỉ đưa ra những nội dung phục vụ việc giải thích mà thôi.

Ví dụ, ở mục từ cadence, chúng tôi chỉ cắt nghĩa khái niệm chứ không liệt kê ra các loại kết âm nhạc và đến khi gặp các mục từ liên quan mới giải thích (chẳng hạn, half cadence được sắp xếp và giải thích ở vần H chứ không ở trong mục từ cadence).

Trong một cuốn sách mang tính tham khảo như vậy thật khó mà đưa ra bất kỳ nguyên tắc nhất định nào để đưa vào hay bỏ đi một mục từ. Một mặt, nếu cố gắng đưa vào cả những thuật ngữ ít được dùng trong âm nhạc (nhằm tăng số lượng mục từ) thì sách sẽ dầy, cồng kềnh, bất tiện. Mặt khác, chính những thuật ngữ ít khi gặp hay ít được dùng mới là những khái niệm cần được giải thích.