Bộ (2 Cuốn) Tự Điển Chữ Nôm Dẫn Giải - Nguyễn Quang Hồng

Tự Điển Chữ Nôm: chữ Nôm của dân tộc Việt là một thứ chữ ô vuông như thế, về cơ bản là biểu âm biểu ý, theo kiểu Hán tự. Bằng thứ chữ này, nhiều thế hệ tiền bối người Việt đã sử dụng tiếng nói của dân tộc mình để viết nên những tác phẩm có giá trị về nhiều phương diện, làm thành một bộ phận vô cùng quan trọng trong nền văn hiến cổ của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Ngày nay, chữ Nôm tuy không còn được sử dụng như trước nữa, song nó vẫn tồn tại lâu dài như một thứ di sản văn hoá tinh thần của người Việt, và vang bóng của nó vẫn còn hiện lên khá rõ nét trong sinh hoạt văn hoá của người Việt Nam hiện tại.

Một điều khá hiển nhiên là trong các văn bản vẫn được gọi là tác phẩm chữ Nôm của tiếng Việt, có thể bắt gặp không những chỉ là các chữ Nôm thực sự do cha ông ta tự tạo ra để ghi lại tiếng ta, những ngữ tố thuần Việt phi gốc Hán, mà còn thấy có không ít những chữ Hán nguyên dạng. Những chữ Hán như thế được sử dụng trong các văn bản Nôm có khi là mượn hình và âm chữ để ghi tiếng ta, có khi là để trực tiếp viết lại các yếu tố gốc Hán được ta vay mượn vào tiếng Việt. Đó là mối quan hệ tiếp xúc và vay mượn khá phức tạp và đa dạng giữa tiếng Việt và tiếng Hán, giữa chữ Nôm và chữ Hán, đã diễn ra trong lịch sử.

Như vậy là trên cơ sở một danh sách các văn bản chữ Nôm làm nguồn tư liệu đã được lựa chọn, chúng tôi đã tiến hành thu thập, hệ thống hoá và đưa vào bộ tự điển này gần 12.000 chữ vuông với tư cách là đơn vị miêu tả của tự điển. Một đơn vị miêu tả của tự điển được xác định là một hình chữ, tương ứng với một âm đọc nhất định, với một hoặc nhiều nghĩa khác nhau, thậm chí có thể là hiện tượng đồng hình đồng âm mà khác nghĩa.Mỗi một mục chữ như thế được miêu tả và trình bày trong tự điển theo những nội dung và quy cách nhất định, trong đó các mặt hình chữ, âm chữ và nghĩa chữ đều được thuyết minh một cách tương đối nhất quán. Bởi lẽ hiện tượng chữ Nôm vốn rất đa dạng, phức tạp và trong lịch sử hành chức của nó, chữ Nôm hầu như chưa được chuẩn hoá một cách chính thức, cho nên tuân theo những mục đích và định hướng đã trình bày ở trên, khi thẩm định và miêu tả từng đơn vị mục chữ, âm chữ và cả nghĩa chữ. Các câu văn trích dẫn từ nhiều tác phẩm chữ Nôm được đưa vào tự điển dưới dạng phiên chuyển sang chữ Quốc ngữ với ghi chú xuất xứ cụ thể sẽ giúp độc giả lĩnh hội đầy đủ về nghĩa của chữ, đồng thời, cũng có thề sẽ là bổ ích ít nhiều cho việc tìm hiểu về từ nguyên và lịch sử tiếng Việt nói chung.

Với 9.450 chữ Nôm ghi 14.519 âm tiết tiếng Việt từ các ngữ liệu của 124 văn bản cổ (khoảng một triệu rưỡi lượt chữ), giới chuyên môn đánh giá đây là bộ tự điển chữ Nôm đồ sộ nhất, khoa học nhất.

Sách Khai Minh trân trọng giới thiệu.