Hậu Khoa Cử - Nam Tính Và Thẩm Mỹ Hiện Đại Ở Việt Nam Thời Thuộc Địa (Ben Tran)

“Hậu khoa cử - Nam tính và thẩm mỹ hiện đại ở Việt Nam thời thuộc địa” - Công trình nghiên cứu hiếm hoi về nam giới ở Việt Nam thời thuộc địa.

Nghiên cứu giới (gender studies) là một trong những khuynh hướng nổi bật của khoa học xã hội và nhân văn nói chung, khoa nghiên cứu văn học nói riêng trong mấy thập niên gần đây. Tuy nhiên, trong khi nữ giới ngày càng nhận được sự chú ý của giới học thuật và những công trình nghiên cứu về vấn đề phụ nữ đang phát triển theo cấp số nhân, thì nam tính và các thực hành giới của người nam lại chưa nhận được sự quan tâm tương đương.

“Hậu khoa cử - Nam tính và thẩm mỹ hiện đại ở Việt Nam thời thuộc địa” của PGS.TS. Ben Tran (bản dịch) là một trong số ít nghiên cứu về nam giới và vấn đề nam tính ở một giai đoạn đầy biến động trong lịch sử Việt Nam: 1900-1945.

Cuốn sách đem đến cho bạn đọc một bức tranh sinh động về sự chuyển dịch của đời sống văn hóa và văn học Việt Nam từ sau khi chế độ khoa cử bị bãi bỏ. Từ đống đổ nát của hệ thống quan lại thuần nam, một nền văn hóa in ấn mới đã hình thành, gắn liền với chữ quốc ngữ, báo chí và sự mở rộng độc giả, đặc biệt là sự xuất hiện của nữ giới trong thế giới chữ nghĩa vốn trước kia chỉ thuộc về đàn ông.

Sách gồm 5 chương, mỗi chương mở ra như một lát cắt mới: từ “dân tộc chí bằng trải nghiệm cá nhân” trong phóng sự của Tam Lang và Thạch Lam; đến chủ nghĩa hiện thực và thẩm mỹ hiện đại qua tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng; từ tiểu thuyết xã hội học và sự kháng cự Nho giáo trong văn phong Nhất Linh; đến việc ngôn ngữ và ngôi kể định hình giới tính trong Nửa chừng xuân của Khái Hưng; và cuối cùng là sự giao thoa giữa chủ nghĩa quốc tế Queer, thẩm mỹ Việt Nam hiện đại và tinh thần chống thực dân.

Qua đó, “Hậu khoa cử - Nam tính và thẩm mỹ hiện đại ở Việt Nam thời thuộc địa” cho thấy văn hóa in ấn hậu khoa cử đã làm thay đổi tận gốc diện mạo văn chương Việt Nam: chữ quốc ngữ, báo chí, độc giả nữ và những cây bút hậu khoa cử cùng hòa quyện tạo nên một thẩm mỹ hiện đại đặc thù. Trong đó, sự chú tâm đến phụ nữ - vừa như độc giả, vừa như nhân vật văn học - đã mở ra một chân trời mới, vừa phản ánh những bất ổn của nam tính thuộc địa, vừa đánh dấu bước ngoặt cho văn học Việt Nam đầu thế kỷ XX.

Chính vì thế, cuốn sách này thực sự cần thiết đối với bất cứ ai có hứng thú nghiêm túc về vấn đề giới ở Việt Nam giai đoạn 1900-1945. Bởi cuốn sách không chỉ đưa ra những góc nhìn mới mẻ và giá trị, nới rộng biên độ tiếp cận đời sống văn hóa Việt Nam hiện đại từ nhãn quan giới, mà còn mở ra những hướng đi tiềm năng cho các nghiên cứu về Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX cũng như các thời kỳ trước và sau đó.

Tranh bìa trên sách là bức Phong hóa 134, số mùa Xuân (30.1.1935).

Thông tin tác giả Ben Tran

PGS.TS. Ben Tran hiện giảng dạy tại Đại học Vanderbilt về chính trị và mỹ học của văn học Đông Nam Á, văn học Mỹ gốc Á, và văn học tiếng Anh trong thế kỷ XX và XXI. Ông xuất bản cuốn sách Post-Mandarin: Masculinity and Aesthetic Modernity in Colonial Vietnam (Hậu khoa cử: Nam tính và thẩm mỹ hiện đại ở Việt Nam thời thuộc địa, Fordham University Press) vào năm 2017, phân tích những biến chuyển của hình mẫu nam tính trong bối cảnh hiện đại hóa thẩm mỹ và chế độ thực dân đầu thế kỷ XX tại Việt Nam.