Sinh Hoạt Của Người Việt; Hội Hè Lễ Tết Của Người Việt; Văn Minh Việt Nam - Nguyễn Văn Huyên

1. Sinh Hoạt Của Người Việt

2. Hội Hè Lễ Tết Của Người Việt

Hội Hè Lễ Tết Của Người Việt tập hợp những tiểu luận nghiên cứu của Nguyễn Văn Huyên về lễ-tết-hội, về tín ngưỡng, tâm thức tôn giáo của người Việt trong xã hội truyền thống. Viết bằng tiếng Pháp, những tiểu luận này, trước hết, là cách trò chuyện thú vị và hấp dẫn giữa một người trí thức bản địa với những độc giả, nhà nghiên cứu Pháp, những người cũng đang mong muốn và thậm chí, tham vọng tìm hiểu Việt Nam một cách kỹ càng. Thông qua cách trò chuyện mang tính hàn lâm đó, Nguyễn Văn Huyên còn tiến đến những vỡ lẽ nhận thức mà ngày nay chúng ta càng thấm thía hơn: chính sự đa dạng và khác biệt văn hóa của mỗi dân tộc, mỗi cộng đồng mới thực sự làm nên giá trị bền vững chứ không phải là hơn - kém hay ít - nhiều.

Cuốn sách sẽ cho ta trở lại đắm mình trong không khí của Tết Nguyên đán, Tết Thanh Minh, Tết Đoan Ngọ, Tết Trung thu…, cho ta hình dung rõ ràng và như được tham dự Lễ hội Phù Đổng. Những điều đặc biệt khác, như tục thờ cúng thần tiên, sự có mặt khắp chốn của thành hoàng làng, các húy kỵ sinh và tử, sự phong nhiêu của thần tiên gốc Việt…, cũng sẽ được tác giả mô tả, phân tích hết sức sinh động, tinh tế và khoa học.

Bởi luôn lắng nghe và suy tư về cỗi gốc dân tộc mình nên những trang viết của Nguyễn Văn Huyên, sau hơn bảy mươi năm, vẫn có thể mời gọi mọi độc giả Việt hôm nay cùng đọc lại, nghĩ suy và tiếp nối hành trình đối thoại, thông hiểu lẫn nhau. 

Trích đoạn:

“Bọn trẻ con cũng không bị bỏ quên. Là hy vọng của tất cả các thế hệ ở nước này hơn là ở các nước khác, chúng có phần Tết của mình. Để phục vụ chúng, ở khắp nơi, đâu đâu cũng có những người bán tranh dân gian có giá trị giáo dục lớn. Bằng những nét vụng về và ngây thơ, bôi màu sặc sỡ, những bức tranh này diễn tả sinh hoạt thật là bận rộn của đồng ruộng, lớp học rất sôi động của thầy đồ cóc, đám rước vinh quy bái tổ của ông nghè chuột, theo sau là phu nhân chuột ngồi trong kiệu, tay cầm quạt. Những tranh đó gợi lại, một cách thật là sinh động và chua chát, cuộc sống của kẻ giàu và người nghèo. Chúng kể lại các sự tích anh hùng lấy từ lịch sử dân tộc: Hai Bà Trưng và nữ anh hùng Triệu Ẩu mặc chiến bào đang đánh đuổi những bọn áp bức Trung Quốc; Đinh Tiên Hoàng, người sáng lập vương triều đầu tiên của dân tộc, có khi theo truyền thuyết, đang cưỡi rồng vượt qua sông, có khi được hiện đại hóa, đang duyệt binh theo kiểu Pháp; cuộc gặp gỡ cảm động của Lý Chiêu Hoàng trẻ tuổi với Trần Cảnh, vua đầu tiên của nhà Trần, v.v...’’ (Tết Nguyên đán của người Việt Nam)

“… tục thờ cúng các nữ thần mưa của chúng ta đến nay vẫn còn rất sống động, mặc dù được truyền lại từ rất xa xưa. Nghiên cứu tục này cho thấy rằng, Phật giáo, ở vào buổi đầu mới du nhập Việt Nam, đã phải uốn mình theo những đòi hỏi của bản địa mà để cho những thần linh của các lực lượng tự nhiên trong tín ngưỡng sâu xa của dân ta, biến thành những thứ ít nhiều có thể tạm gọi là những vị Bồ tát. Như vậy là, ở đây, bên dưới đạo Phật theo giáo lý còn có một đạo Phật dân gian cắm rễ sâu trong những tín ngưỡng nguyên thủy nhất của quần chúng nông dân ta” (Chống hạn trong tập quán Việt Nam) 

3. Văn Minh Việt Nam

Bản thảo cuốn sách này được hoàn thành năm 1939 với tựa đề tiếng Pháp "La civilisation annamite", được xuất bản tại Hà Nội năm 1944, có thể được coi là phát ngôn của người Việt về văn hóa Việt Nam với cộng đồng thế giới. Công trình này được đặt viết theo nghị định ngày 23.4.1938 do Toàn quyền Đông Dương ký để dùng làm sách giáo khoa cho bộ môn văn hóa Việt Nam trong các trường trung học mới được thành lập. Cuối năm 2016, bản dịch tiếng Việt Văn minh Việt Nam được Nhã Nam tái bản. Đây là tác phẩm quan trọng bậc nhất trong tủ sách nghiên cứu về đất nước và con người Việt Nam, ra đời trong cùng bối cảnh với Việt Nam văn hóa sử cương của Đào Duy Anh. Văn minh Việt Nam của Nguyễn Văn Huyên là một trong số ít nghiên cứu đặt vấn đề tiếp cận văn hóa Việt Nam một cách tổng thể. Đào Duy Anh và Nguyễn Văn Huyên, một người viết bằng tiếng Việt, một người diễn đạt bằng tiếng Pháp, là hai tác giả người Việt đầu tiên đã tổng hợp các kết quả nghiên cứu mới nhất của cộng đồng khoa học quốc tế đương thời và sử dụng phương pháp khoa học phương Tây để nghiên cứu các hiện tượng văn hóa và xã hội Việt Nam.

Với kết cấu bao gồm 12 chương, tác phẩm sẽ cung cấp một lượng thông tin đồ sộ về con người, xã hội và văn hóa Việt Nam giai đoạn nửa đầu thế kỷ XX, những gì thuộc về bản sắc Việt Nam, được gọi là "tật xấu" hoặc "nét đẹp" trong văn hóa người Việt. Phần mở đầu, Nguyễn Văn Huyên trình bày về đất nước và lịch sử Việt Nam. Chương I với những thông tin nhân trắc học. Ba chương sau tác giả nghiên cứu tổ chức xã hội của người Việt từ gia đình đến làng xã và nhà nước. Ba chương tiếp là kiến trúc nhà ở của người Việt, các phương thức tập trung dân chúng ở nông thôn và thành thị, cũng như các hành vi ứng xử của người Việt đối với cơ thể, từ cách ăn cách mặc đến cách chăm sóc khi ốm đau hoặc làm đẹp. Bốn chương cuối, đề cập đến đời sống kinh tế, đời sống tôn giáo, cũng như đời sống tư tưởng, văn học và nghệ thuật.

Cuốn sách thật sự đã trải qua một hành trình dài để đến tay bạn đọc hôm nay. Chuyến đi thú vị đó hẳn sẽ chưa dừng lại…

Về học giả Nguyễn Văn Huyên

Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Văn Huyên sinh ngày 16 tháng 11 năm 1908 tại Làng Lai Xá, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây. Năm 1926, ông được gia đình gửi sang Pháp học. Năm 20 tuổi đỗ Tú tài phần I (7.1927) đến tháng 7.1928, đỗ Tú tài phần II, tháng 7. 1929 đỗ cử nhân Văn chương, tháng 7.1931 đỗ cử nhân Luật học, và tháng 2. 1934 đỗ Tiến sỹ Văn khoa (Bộ môn Sử - Địa).

Cố Bộ trưởng Nguyễn Văn Huyên sinh năm 1905. Ông đỗ cử nhân Văn chương kiêm cử nhân Luật tại Đại học Sorbonne năm 1931. Trong thời gian làm bằng Tiến sĩ ở Pháp ông dạy học tại Trường Ngôn ngữ Đông phương.

Ngày 17/2/1934, ông trở thành người Việt Nam đầu tiên bảo vệ xuất sắc luận án tiến sĩ văn khoa tại Đại học Sorbonne, Paris. Luận án chính là "Hát đối của nam nữ thanh niên ở Việt Nam" và luận án phụ là "Nhập môn nghiên cứu nhà sàn ở Đông Nam Á". Chủ tịch hội đồng chấm luận án, giáo sư Vendryès, coi đó là “một sự kiện đáng ghi nhớ trong lịch sử Sorbonne”.

Năm 1935 ông về nước làm giáo sư trường Bưởi (trường Bảo hộ) Ban Tú tài bản xứ, cùng dạy học với người bạn thân thiết là giáo sư Nguyễn Mạnh Tường.

Cuối 1935, Nguyễn Văn Huyên về nước. Sau khi về nước ông đã cùng với Nguyễn Mạnh Tường vào dạy học ở Trường Bưởi (Hà Nội). Năm 1937, ông chuyển sang Viện Viễn Đông Bác cổ. Năm 1938, ông tham gia Hội Truyền bá Quốc ngữ. Sau khi Cách mạng tháng Tám 1945 thành công, ông giữ chức vụ Giám đốc Đại học vụ. Năm 1946, ông tham gia phái đoàn Việt Nam đi dự Hội nghị Đà Lạt, sau đó sang Pháp dự Hội nghị Fontainebleau với tư cách cố vấn. Ngày 15 tháng 11 năm 1945, tại Hà Nội, ông đã đọc diễn văn khai giảng Đại học Quốc gia Việt Nam (nay là Đại học Quốc gia Hà Nội). Ngày 3.11.1946, tại kỳ họp Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, khóa I, Nguyễn Văn Huyên được cử giữ chức Bộ trưởng Bộ Giáo dục. Ông giữ chức vụ này từ năm 1946 cho tới khi ông qua đời (19.10.1975).

Năm 1938 sau thời Phan Bội Châu và Đông Kinh Nghĩa Thục, ông từ bỏ nhiệm vụ dạy Sử - Địa Pháp cho lớp trẻ Việt Nam và chuyển sang Trường Viễn Đông Bác cổ.

Năm 1938, ông giúp thành lập bộ môn lịch sử văn minh Việt Nam tại trường Đại học Luật Hà Nội.

Ông được Quốc hội cử giữ chức Bộ trưởng Giáo dục vào phiên họp tháng 11/1946 và giữ trọng trách này trong 29 năm cho đến khi mất vào tháng 10/1975. Được giải thưởng Hồ Chí Minh, huân chương độc lập hạng nhất, tên ông được đặt cho phố chạy ngang Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.

GS.TS. Nguyễn Văn Huyên được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Công nghệ năm 2000. 

GS.TS Nguyễn Văn Huyên được biết đến và tôn vinh Với những cống hiến cho nền giáo dục quốc dân và những cống hiến của ông cho nền văn minh đất nước. Với đạo đức, tài năng và những đóng góp của ông cho đất nước,  ông xứng đáng là bậc hiền tài đã làm rạng rỡ non sông Việt Nam. 

SÁCH KHAI MINH TRÂN TRỌNG GIỚI THIỆU