Bộ 10 Tập Tư Trị Thông Giám (Bìa Cứng) - Tư Mã Quang

Ở Việt Nam, nhiều người đã biết tới Tư trị thông giám, nhưng đây là lần đầu tiên bộ sách được chuyển ngữ và ấn hành một cách chính thức. Hai dịch giả Bùi Thông, Phạm Thành Long, sau khi đem đến tác phẩm sử học lừng danh Tam Quốc Chí (Trần Thọ) vào năm 2016, tiếp tục chuyển ngữ bộ sử đồ sộ Tư trị thông giám.

Đây là bộ sử vĩ đại của Tư Mã Quang, đi cùng năm tháng với Sử ký của Tư Mã Thiên. Sau này ta có đủ là vốn quý.

Bộ Tư trị thông giám do Tư Mã Quang chủ biên, cùng biên soạn với các sử gia khác như Lưu Thứ, Lưu Ban, Phạm Tổ Vũ và Tư Mã Khang (con trai Tư Mã Quang).

Bộ sách là kết quả lao động cật lực của các tác giả trong 19 năm. Để có được công trình này, Tư Mã Quang và các cộng sự đã bỏ ra gần như cả cuộc đời nghiên cứu, khảo chứng. Khi bộ sách hoàn thành năm 1084, Tư Mã Quang 65 tuổi, tóc bạc da mồi. Khi Tư trị thông giám được mang in ấn nhân bản chưa đầy một tháng (1086) thì Tư Mã Quang qua đời vì lao lực.

Tư trị thông giám được đánh giá là cuốn sử biên niên quan trọng hàng đầu của Trung Quốc. Cuốn sách cung cấp những bài học kinh nghiệm cho giai cấp thống trị theo tôn chỉ ban đầu mà cuốn sách đặt ra và thực sự là kiệt tác của sử học Trung Quốc. Nhà sử học đời nhà Thanh là Vương Minh Thịnh đã đánh giá đây là một cuốn sách “không thể thiếu được trong trời đất, tất cả các học giả đều không thể không đọc”.

Những ưu điểm nổi bật của Tư trị thông giám là:

Tập hợp lịch sử trong 1362 năm vào một bộ sách, được viết với văn phong gọn gàng, chặt chẽ và tiếp thu được một số ưu điểm của thể loại “kỷ truyện”. Mỗi khi bắt đầu một sự kiện lớn trong lịch sử, tác phẩm đều nêu rõ nguyên nhân, kết quả, sử dụng nguồn sử liệu thống nhất, không bị phân tán. Điều đó mở ra một kỷ nguyên mới cho thể biên niên sử

Sách sáng tạo ra phương pháp biên soạn sử mới gồm 3 bước và khảo dị các sự kiện lịch sử, đóng góp to lớn vào việc soạn sách

Về tư tưởng sử học, Tư trị thông giám phản ánh chủ trương dựa vào sự việc để viết thành sách, không hoa mỹ, bài trừ tư tưởng mê tín, phản đối thuyết ma quỷ thần thánh, tôn sùng sự tiến bộ, khi nói sự kiện thì nói sơ lược thời cổ, nói kỹ về thời đại.

Tư trị thông giám có ảnh hưởng sâu rộng trong lịch sử sử học Trung Quốc. Sự thành công của Tư Mã Quang được sánh ngang với tác phẩm Sử ký Tư Mã Thiên.