Lịch sử khoa học

GIỚI THIỆU SÁCH

1) Tác giả

Nikita Moiseev (1917-2000), xuất thân là một nhà toán học ứng dụng xuất sắc của Nga, sau đó trở thành một học giả lỗi lạc của thế giới trong lĩnh vực nghiên cứu Hệ sinh thái toàn cầu; và hơn thế nữa, Nikita MOISEEV còn được xem là một nhà tư tưởng về Tiến hóa Nhân loại với tầm nhìn hiện đại.

Từ năm 1955-1966, ông là GS-TS Toán lí giảng dạy tại Đại học Vật lí kĩ thuật Moscova. Từ năm 1966-1985, làm Giám đốc Trung tâm Tính toán thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Liên xô, có nhiệm vụ giải quyết các vấn đề toán học trong ngành hàng không vũ trụ. Sau đó ông chuyển hẳn sang một chủ đề hết sức thời sự và vô cùng phức tạp: Mô phỏng sự tiến hóa của Hệ sinh thái Trái Đất. Những kết quả nghiên cứu vô cùng phong phú của nhóm nghiên cứu do ông lãnh đạo đã được trình bày trong hai tác phẩm quan trọng: Thuyết Tiến hóa phổ quát (Giải thưởng Nhà nước Liên xô năm 1968) và Tồn tại hay không tồn tại… Nhân loại? (Moscova, 1999).

* Dịch giả Phạm Vĩnh Cư là nhà Nga học hàng đầu của Việt Nam hiện nay. Ông đã chuyển ngữ và chú giải thành công nhiều tác phẩm kinh điển Nga sang tiếng Việt. Với sự quan tâm sâu sắc đến vận mệnh của Loài người, ông đã dịch cuốn sách này của Nikita Moiseev với lòng nhiệt huyết và sự cẩn trọng. Các quan điểm riêng của tác giả được ông chuyển tải đầy đủ, chính xác và sáng rõ. 

2) Tác phẩm 

Thế kỉ XX đã dẫn loài người tới cuộc cất cánh thần kì của kĩ thuật, tới sự phát triển bão táp các lực lượng sản xuất [...]. Tất cả những sáng chế kĩ thuật ấy đã làm thay đổi tận gốc đời sống của rất nhiều người, đưa đến cho họ những phúc lợi mà tổ tiên gần nhất của họ thậm chí chưa thể mơ tưởng đến. Nhưng đồng thời những khả năng mới ấy lại đặt nhân loại trước một loạt những khó khăn và vấn nạn mà về sự tồn tại của chúng chỉ mấy thập kỉ trước đây cũng không ai có thể giả định [...]. Kết quả là thế giới hiện giờ đã trở nên nguy hiểm hơn rất nhiều, trước hết bởi vì loài người đã thu lượm được khả năng cho một cuộc tự hủy diệt không quân sự mà “hòa bình”! Giờ đây, đang nổi lên hàng đầu không phải nguy cơ diệt vong loài người trong khoảnh khắc do một tai biến hạt nhân, mà là xác suất của sự biến mất còn đau khổ hơn của toàn thể nhân loại [Tai họa Môi trường Sinh thái].

"Tồn tại hay không tồn tại… Nhân loại?" - cuốn sách cho ta thấy loài người đang đứng trước một tai họa còn nguy hiểm hơn - hệ sinh thái của Trái Đất, ngôi nhà chung của chúng ta, có thể bị hủy hoại hoàn toàn trong một tương lai rất gần nếu bỏ qua những cảnh báo thống thiết của Moiseev.

3) Mục lục

Lời giới thiệu  

Lời nói đầu  

Phần một: Hành tinh trên ngưỡng thiên niên kỉ thứ III

Chương 1: Chúng ta đang sống trong một thế giới thế nào?  

1. Thế kỉ XX - thế kỉ cảnh báo loài người 

2. Thế giới các Tập đoàn xuyên Quốc gia - sự xuyên quốc gia hóa của chủ nghĩa tư bản  

3. Sự phá vỡ trật tự thế giới sau chiến tranh 

4. Nguy cơ của chủ nghĩa toàn trị mới 

Chương 2: Loài người trên mép vực thẳm sinh thái 

1. Cuộc tận thế có đến hay không trong thế kỉ XXI?  

2. Những biểu hiện của cuộc khủng hoảng sinh thái đang chín muồi 

3. Những khủng hoảng sinh thái - một lời nguyền tệ hại do văn minh sinh ra  

4. Bằng cách nào có thể cứu thoát loài người?  

5. Những gì phụ thuộc vào các quốc gia?  

Chương 3: Liên Hiệp Quốc với những vấn đề môi sinh  

1. Năm năm sau Đại hội Sinh thái học tại Rio de Janeiro: những kết quả và triển vọng  

2. Nguyên tắc sustainable development 

3. Văn kiện “Những đứa con của Trái Đất” của Hà Lan  

4. Chiến lược sống còn của loài người 

Phần hai: Trí tuệ trong quá trình nhận thức Hoàn Vũ

Chương 1: Khoa học và các tôn giáo  

1. Thế giới quan khoa học và các thế giới quan tôn giáo  

2. Khoa học tự nhiên và niềm tin vào Thượng Đế  

3. Các tôn giáo thế giới với tương lai của loài người 

Chương 2: Quan niệm về chủ nghĩa duy lí cổ điển  

1. Cuộc cách mạng khoa học vĩ đại K-G-N   

2. Những quy luật không thể vượt qua của Tự nhiên  

3. Nguyên tắc giản quy trong quá khứ và hiện tại 

Chương 3: Cuộc khủng hoảng của chủ nghĩa duy lí cổ điển  

1. Nguyên tắc nhị nguyên và thuyết vũ trụ luận Nga  

2. Thế giới được cấu tạo tuyệt không giản đơn! 

3. Vị trí của Con người trong Hoàn Vũ  

Chương 4: Chủ nghĩa duy lí hiện đại 

1. Hoàn Vũ - một hệ thống nhất thống của các thành tố tương liên  

2. Điện tử - đó là hạt hay sóng?  

Phần ba: Thuyết tự tổ chức trong Hoàn Vũ

Chương 1: Bức tranh ngôn ngữ vật lí học về Thế giới 

1. Hoàn Vũ không ngừng đổi thay  

2. Hoàn Vũ qua lăng kính bộ ba khái niệm của Darwin  

3. Những cuộc rẽ đôi trong quá trình phát triển Hoàn Vũ  

4. Hoàn Vũ chảy về đâu?  

Chương 2: Thông tin, trí nhớ và liên lạc ngược trong thiên nhiên có Sự sống  

1. Thông tin là cái gì vậy?  

2. Những hình thức trí nhớ khác nhau: Đá có thể nhớ hay không?  

3. Máy bay tự lái có suy nghĩ hay không?: Tiếng vang có nghe thấy mình hay không? 

Chương 3: Sự điều chỉnh mang tính thị trường trong Hoàn Vũ  

1. Thị trường Hoàn Vũ  

2. Thị trường Ricardo  

3. Thị trường và sự chọn lọc tự nhiên  

4. Trí tuệ và thị trường  

5. Thị trường và ngã thể Con người 

Phần bốn: Sinh quyển, nhân loại, xã hội

Chương 1: Sự sống - người sáng tạo và chủ nhân trên Trái Đất 

1. Sinh quyển - cái nôi và ngôi nhà của loài người 

2. Bí mật của cuộc phát sinh Sự sống  

3. Vật sống khác vật không sống ở đâu?  

4. Cuộc rẽ đôi cơ bản đầu tiên trong lịch sử Trái Đất 

5. Sự sống hữu tử được sản sinh bởi những cơ thể bất tử  

Chương 2: Trí tuệ - tấm gương phản chiếu Hoàn Vũ  

1. Chỉ con người mới có trí tuệ  

2. Trí tuệ Tập thể của loài người

3. Trí tuệ và sự phát triển của Hoàn Vũ  

Chương 3: Sự phát sinh loài người 

1. Những bước đi đầu tiên của tiền nhân 

2. Bản năng sói và luật cấm giết các đồng tộc  

3. Giới luật Đừng giết người - cơ sở nguyên khởi của đạo đức  

4. Thể chế Người thầy 

5. Cuộc cách mạng thời đồ đá cũ  

6. Cuộc cách mạng thời đồ đá mới 

7. Sự xuất hiện của sở hữu tư nhân  

Chương 4: Thế giới tinh thần 

1. Những bí mật của thế giới tinh thần  

2. Sự phát triển của thế giới tinh thần và vận mệnh của loài người 

3. Cá nhân và Xã hội. Con người và con mối 

Chương 5: Những nền văn minh thế giới

1. Văn minh là cái gì vậy?  

2. Lịch sử của các nền văn minh hiện đại 

3. Những đặc điểm của văn minh Nga  

4. Cái nhìn mới đối với các quá trình văn minh  

5. Những cuộc đối đầu trong tương lai giữa các nền văn minh  

Phần năm: Thử nhìn sang bên kia chân trời

Chương 1: Trật tự thế giới trong thế kỉ XXI 

1. Hoàng hôn của Pax Americana  

2. Phương Tây hóa đến từ phương Đông?  

3. Hiện tượng cất cánh kinh tế của Nhật Bản  

4. Trung Quốc trong tương lai thấy được  

5. Vai trò của nước Nga trong thế giới hiện đại 

Chương 2: Lựa chọn đường hướng phát triển nhân loại

1. Thời đại Trí quyển  

2. Hình thù của một xã hội được tổ chức hợp lí 

3. Xã hội thông tin - đó là cái gì vậy?  

4. Có điều khiển được hay không những quá trình xã hội?  

Chương 3: Các siêu đô thị: Những vấn nạn và tiền đồ 

1. Các siêu đô thị - một hiện tượng tự nhiên  

2. Sự cô đơn trong các siêu đô thị 

3. Bằng cách nào cải thiện cuộc sống trong các siêu đô thị?  

Mấy lời kết