Văn học Việt Nam

Từ là thể loại xuất xứ từ Trung Quốc. Trong lịch sử văn học Trung Quốc, từ có vị trí đặc biệt quan trọng. Vào thời Tống, từ phát triển đến đỉnh cao, sánh ngang với các thể: phú của thời Hán (Hán phú), thơ thời Đường (Đường thi), khúc thời Nguyên (Nguyên khúc), tiểu thuyết thời Minh – Thanh (Minh – Thanh tiểu thuyết), được nhà từ học Vương Quốc Duy đánh giá là “Văn học của một thời đại” (Nhất đại chi văn học), được định danh theo thời đại là “Tống từ”. Cùng với sự ảnh hưởng của văn học Trung Quốc, thể loại từ được các tác giả ở Việt Nam và các nước Đông Á khác như: Nhật Bản, Hàn Quốc tiếp thu, vận dụng trong sáng tác. Theo tư liệu hiện còn, từ sử Việt Nam bắt đầu với bài từ điệu Nguyễn lang quy của Khuông Việt đại sư Ngô Chân Lưu, sáng tác năm 987 nhân dịp tiễn sứ giả nhà Tống là Lý Giác về nước. Từ đó, thể loại này qua nhiều khúc, đoạn thăng trầm, song đến đầu thế kỉ XX, từ vẫn được sáng tác ở những mức độ khác nhau, thậm chí đến nay, thảng hoặc vẫn có người cao hứng điền từ.

     Đối với sáng tác từ Việt Nam thời trung đại, tuy đã được giới nghiên cứu ít nhiều để ý, nhưng đến nay chưa có công trình nào sưu tập, khảo cứu, phiên dịch, giới thiệu một cách tương đối toàn diện. Đó là lí do thúc đẩy chúng tôi thực hiện cuốn sách này, ngõ hầu cho thấy rõ hơn về thực trạng, thành tựu sáng tác từ tại Việt Nam thời trung đại, đồng thời cung cấp tư liệu cho độc giả và các nhà nghiên cứu.

     Cuốn sách gồm 3 phần:

Phần một: Từ – Khái niệm, đặc điểm và một số nét về thể loại từ tại Đông Á. Do ở Việt Nam, từ ít được chú ý, nên ở phần này, chúng tôi cung cấp cho độc giả một số khái niệm cơ bản cũng như trình bày một số đặc điểm của thể loại từ. Bên cạnh đó, trên cơ sở nghiên cứu, giới thiệu của các nhà nghiên cứu từ học Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, chúng tôi tiếp thu, khái lược một số nét cơ bản về thể loại từ tại ba nước nói trên giúp độc giả tiện quan sát thể loại từ từ phạm vi rộng.

Phần hai: Tác giả, tác phẩm từ Việt Nam thời trung đại –
Khảo biện qua các nguồn tư liệu. Phần này trên cơ sở kế thừa kết quả sưu tập của các nhà nghiên cứu đi trước và sưu tập của cá nhân trong nhiều năm, chúng tôi tiến hành tổng hợp, phân nhóm tư liệu, giám định về văn bản, khảo biện tác giả, tác phẩm, chỉnh lí những sai sót của tư liệu, từ đó đưa ra kết quả thống kê cụ thể về các tác giả, tác phẩm từ Việt Nam thời trung đại. Kết quả khảo sát, khảo cứu ở phần này chỉ là kết quả được tổng kết tại thời điểm hiện nay, không phải là toàn bộ các tác phẩm từ hiện còn, càng không phải là toàn bộ thành tự điền từ tại Việt Nam thời trung đại.

Phần ba: Tuyển tập từ Việt Nam thời trung đại. Trên cơ sở kết quả khảo sát, khảo cứu, chúng tôi tiến hành phiên dịch, giới thiệu 171 tác phẩm từ và 01 bài tựa của 34 tác giả từ Việt Nam thời trung đại. Thực chất, đây là một hợp tập, vựng tập về tác giả, tác phẩm từ Việt Nam (được viết bằng văn tự Hán Nôm).

     Phần Phụ lục giới thiệu thêm 04 bài văn của Miên Trinh, là những bài có giá trị nhất định về từ học, bàn về những vấn đề trực tiếp liên quan đến việc điền từ. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng bổ sung thêm một số phần ghi chép về từ trong các sách chữ Hán và phụ lục toàn bộ tác phẩm Cổ duệ từ của Miên Thẩm in trên tạp chí Từ học quý san tại Thượng Hải năm 1936 để bạn đọc tiện tiếp cận với tư liệu vì đây là từ tập duy nhất hiện còn, nhưng từ tập này hiện chưa được tìm thấy trong các tàng thư tại Việt Nam.