Suy luận với tiền đề là phán đoán nhất quyết đơn - PGS.TS. Phạm Đình Nghiệm

Suy luận với tiền đề là phán đoán nhất quyết đơn là nội dung chủ yếu của logic truyền thống, nội dung này được nghiên cứu, phê phán, phát triển,… ngay từ thời của Aristotle - ông tổ của logic học - và tiếp tục không ngừng cho đến ngày nay. Mặc dù đã được nghiên cứu từ lâu và liên tục, ý kiến về loại suy luận này vẫn rất khác nhau ở các nhà nghiên cứu. Nói cách khác, còn có nhiều vấn đề, nhiều câu hỏi chưa được làm rõ, chưa được trả lời đối với loại suy luận này, chẳng hạn như vấn đề số lượng các công thức đúng của tam đoạn luận nhất quyết đơn, vấn đề quan hệ giữa các phán đoán nhất quyết đơn, cũng là vấn đề suy luận trực tiếp với các phán đoán này,... Cuốn sách này trình bày các kết quả nghiên cứu về suy luận với tiền đề là phán đoán nhất quyết đơn của tác giả theo cách tiếp cận từ khía cạnh thông tin, là cách tiếp cận theo tác giả là giúp trả lời được nhiều câu hỏi, vấn đề đã nói bên trên.

Độc giả mà sách nhắm đến là sinh viên học môn logic, giảng viên và những nhà nghiên cứu logic, cũng như tất cả những người quan tâm đến các vấn đề của logic truyền thống. Các bạn sinh viên có thể tìm thấy trong sách nội dung ngắn gọn của suy luận với tiền đề là phán đoán nhất quyết đơn - cái lõi của chương trình logic học trong các trường đại học ở Việt Nam. Các giảng viên logic sẽ tìm thấy trong sách nội dung mở rộng của logic truyền thống, các quan điểm, diễn giải “lạ” đối với phán đoán nhất quyết đơn cũng như hệ quả của nó - chính là các kết quả “lạ” về quan hệ giữa các phán đoán nhất quyết đơn và tam đoạn luận nhất quyết đơn,… Từ đó họ có thể “tự do” hơn trong việc giảng dạy nội dung logic truyền thống liên quan, hoặc điều chỉnh, bổ sung các nội dung giảng dạy môn logic học cho phù hợp hơn để nâng cao hiệu quả thực tế của môn học. Các nhà nghiên cứu logic có thể tìm thấy các cách tiếp cận khác nhau, các ý tưởng khác nhau, những vấn đề còn giang dở trong nghiên cứu loại suy luận quen thuộc này,...

Cuốn sách này trình bày nội dung logic chuyên sâu, vì thế tác giả bắt buộc phải sử dụng rất nhiều ký hiệu và kỹ thuật của khoa học logic hiện đại. Điều này làm cho sách tương đối khó đọc. Để giúp bạn đọc tiết kiệm thời gian, tác giả xin giới thiệu cấu trúc của sách và trình tự đọc phù hợp cho bạn đọc như sau:

Sách có năm chương, có thể chia thành ba phần. Phần 1, bao gồm chương 1, trình bày ngắn gọn các nội dung về phán đoán nhất quyết đơn và các dạng suy luận với tiền đề là phán đoán nhất quyết đơn trong logic truyền thống. Ở phần này sách cũng nêu lên một số vấn đề của dạng suy luận được xem xét ở đây. Phần 2, bao gồm chương 2, trình bày lý thuyết thông tin ngữ nghĩa của Carnap và Bar-Hillel cùng với phương pháp mà tác giả sách áp dụng lý thuyết này vào việc xem xét các suy luận với tiền đề là phán đoán nhất quyết đơn. Phần 3, bao gồm các chương 3-5, trình bày kết quả nghiên cứu các dạng suy luận với tiền đề là phán đoán nhất quyết đơn từ khía cạnh thông tin.

Các bạn sinh viên và những bạn đọc chỉ quan tâm đến các nội dung logic đang được giảng dạy trong các trường đại học ở Việt Nam hiện nay (phần ứng với phán đoán nhất quyết đơn và các dạng suy luận với tiền đề là phán đoán nhất quyết đơn) chỉ cần đọc các mục 1.1 và 1.2 của chương 1. Các bạn đọc đã hiểu rõ suy luận với tiền đề là phán đoán nhất quyết đơn trong logic truyền thống nên đọc từ mục 1.3 của chương 1 trở về sau. Bạn đọc chỉ quan tâm đến các kết quả mới được trình bày trong sách cần đọc các mục 3.1, 3.2 để biết các diễn giải phán đoán nhất quyết đơn, sau đó đọc mục 4.7 để biết kết quả suy luận trực tiếp, đọc mục 5.3 để biết kết quả nghiên cứu về tam đoạn luận đơn. Các nhà nghiên cứu, các giảng viên logic, những người quan tâm không chỉ đến các kết quả nghiên cứu các dạng suy luận với tiền đề là phán đoán nhất quyết đơn từ khía cạnh thông tin, mà còn quan tâm đến phương pháp nghiên cứu và các kỹ thuật được sử dụng tương ứng, thì chúng tôi đề nghị đọc lần lượt hết các chương của sách.

Bạn đọc sẽ gặp vài đoạn trích dẫn bằng tiếng Anh trong sách này. Lý do của việc này như sau: Đó là các đoạn trích dẫn từ bản dịch tiếng Anh của tác phẩm “Prior Analytic” của Aristotle. “Prior Analytic” diễn đạt các vấn đề logic rất ngắn gọn, nhiều chỗ gây khó hiểu cho người đọc, bản dịch tiếng Anh của tác phẩm đó cũng có những điểm khó hiểu như thế và được dịch, được hiểu rất khác nhau. Trong sách này chúng tôi sử dụng bản dịch tiếng Anh (Aristotle 350 BC), có tham khảo thêm bản dịch tiếng Nga (Аристотель 1978), để biên dịch tác phẩm của Aristotle. Để bạn đọc có căn cứ theo dõi việc biên dịch đó, chúng tôi dẫn các đoạn văn tương ứng từ Aristotle 350 BC.

Trong quá trình viết sách này, tác giả nhận được nhiều ý kiến đánh giá, nhận xét, góp ý của các thành viên Hội đồng nghiệm thu đề tài nghiên cứu khoa học “Suy luận với tiền đề là phán đoán thuộc tính đơn, xét từ khía cạnh thông tin”: TS Nguyễn Quốc Vinh (Trường Đại học Luật TP HCM), TS Nguyễn Thanh Tân (Trường Đại học Sài Gòn), TS Trần Hoàng (Trường Đại học Sư phạm TP HCM), TS Phan Quốc Khánh (Học viện Chính trị Hồ Chí Minh Khu vực II), TS Nguyễn Kim Phượng (Học viện Chính trị Hồ Chí Minh Khu vực II). Tác giả xin chân thành cám ơn các thành viên Hội đồng nêu trên!

Tác giả cũng chân thành cảm ơn ThS Lê Thị Trường Giang (Trường Đại học Luật TP HCM) vì những ý kiến đóng góp trong quá trình viết bản thảo sách!

Mặc dù tác giả đã cố gắng trong việc viết sách, nhưng chắc chắn sách này còn có những khiếm khuyết về nội dung và cách trình bày, vì vậy, tác giả rất mong muốn nhận được các ý kiến đóng góp, phê phán từ bạn đọc!

Các ý kiến nhận xét, đánh giá, góp ý xin gửi về địa chỉ email của tác giả:

Nghiemlogic@gmail.com, hoặc 

PDNghiem@HCMULAW.edu.vn