Những vấn đề mới trong vật lí hiện đại - Cao Chi

Nội dung cuốn sách này là những vấn đề mới nhất trong vật lí xuất hiện trong các năm 2016, 2017 và 2018: hấp dẫn entropic và cảm ứng, vũ trụ Dirac-Milne, cách mạng nhiệt động học lượng tử, những pha topo, đồng điều và đối đồng điều, siêu dẫn giả tinh thể và siêu dẫn fractal, meson sắc đẹp, Bootstrap, mô hình SYK, kim loại lạ và lỗ đen,…

Trong những năm vừa qua người ta quan sát được sự thâm nhập của toán vào vật lí lí thuyết như topo vào vật lí môi trường đông đặc, mối liên quan giữa các lĩnh vực khác nhau của vật lí như kim loại lạ với lỗ đen.

Cuốn sách hy vọng nhằm cung cấp những điều mới lạ trong vật lí những năm gần đây để bạn đọc có thể theo kịp sự phát triển của vật lí hiện đại.

Về tác giả:

GS. Cao Chi là cộng tác viên khoa học Việt Nam tại Viện Liên hiệp nghiên cứu hạt nhân Doubna (1963-1968), chuyên viên cao cấp Viện Khoa học Kỹ thuật Hạt nhân, Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam (1968-1995). Tác giả nhiều công trình khoa học về đối xứng, hấp dẫn, ứng dụng hình học vào lý thuyết trường, nhiều bài viết về năng lượng hạt nhân và phổ biến khoa học đăng tải trên các tạp chí, các tổng quan trên hai tập kỉ yếu do NXB Tri ấn hành, như: Max Planck - Người khai sáng thuyết lượng tử: Kỷ yếu mừng sinh nhật thứ 150 (1858 – 2008) (2009); 150 năm thuyết tiến hoá & Charles Darwin – Kỷ yếu 2009, Tập 2 (01/2010). Đồng dịch giả (cùng với Phạm Văn Thiều) cuốn Lược sử thời gian của Stephen Hawking. Chủ nhiệm đề tài cấp Nhà nước KC 09-17: Nghiên cứu chiến lược phát triển Khoa học Kỹ thuật hạt nhân và Năng lượng hạt nhân nhằm Nghiên cứu ứng dụng các kỹ thuật hạt nhân vào các ngành kinh tế và khả năng đưa điện nguyên tử vào Việt Nam. 

Mục lục

Lời mở đầu   

Lời giới thiệu                                                 

Phần MỘT - Vũ trụ

CHƯƠNG I:   Hấp dẫn và vũ trụ        

I.1           Vũ trụ lượng tử                                                                         

I.2           Lạm phát của vũ trụ                           

I.3           Bí ẩn của năng lượng tối                                

I.4           Hiệu ứng Casimir    

I.5           Vật chất tối có cấu trúc (hình học và thành phần) phức tạp 

I.6           Vật chất tối và siêu chảy        

I.7           Cuối cùng vũ trụ là tương tự hay số              

I.8           Siêu hấp dẫn                                  

I.9           Hấp dẫn entropic và Hấp dẫn cảm ứng  

I.10         Nghiên cứu sóng hấp dẫn  có thể phát hiện các chiều dư

I.11         Hấp dẫn là lực lượng tử?                                                           

I.12         Vũ trụ Dirac-Milne     

I.13         Thông tin về thiên văn học đa chiều  

I.14         Một ngày nào đó thời gian sẽ ngừng 

CHƯƠNG II:   Các lỗ đen

II.1          Những đối tượng gần giống lỗ đen    

II.2          Những lỗ đen nguyên thủy    

II.3          Lỗ đen trong LHC           

CHƯƠNG III: Lí thuyết tương ĐỐI       

III.1         Du hành trong thời gian về tương lai 

III.2         Du hành trong thời gian về quá khứ                                            

PHẦN HAI - Lượng tử và các hạt cơ bản

CHƯƠNG IV: Cơ học lượng tử

IV.1         Đột sinh nguyên nhân (CE - causal emergence)         

IV.2a       Cách mạng nhiệt động học hay nhiệt động học lượng tử    

IV.2b       Quay ngược mũi tên nhiệt động của thời gian 

IV.3a       Pha topo và dịch chuyển pha topo     

IV.3b       Topo đã cung cấp một cách nhìn mới trong vật lí môi trường đông đặc     

IV.4         Bức xạ Hawking và hiện tượng xuyên hầm 

IV.5         Neutrino (dao động) và vật lí mới   

IV.6         Đồng điều và đối đồng điều                  

IV.7         Siêu dẫn trong giả tinh thể và siêu dẫn fractal  

CHƯƠNG V: Hạt nhân                                                        

V.1         Hạt nhân thế kỉ XXI                          

V.2         Một số thông tin mới về hạt nhân nguyên tử    

CHƯƠNG VI: Các hạt cơ bản và lí thuyết trường lượng tử               

VI.1         Liệu có thể phát hiện các chiều dư nhờ ngưng tụ
Bose-Einstein?                                   

VI.2         Lí thuyết dây đã tìm được lí thuyết song hành để
kiểm chứng?                       

VI.3         Cần mở rộng mô hình SM                            

VI.4         Ánh sáng biến thành chất lỏng                                                

PHẦN BA - Thống nhất hấp dẫn và lượng tử: lí thuyết và quan điểm

CHƯƠNG VII: Các lí thuyết thống nhất 

VII.1a      Trường chuẩn (gauge field)   

VII.1b      Trường chuẩn (gauge field) và không gian phân thớ
(fibre bundle)                            

VII.2        Hạt ma Fadeev-Popov (Fadeev-Popov Ghost) hay
phương pháp phiếm hàm trong lí thuyết trường chuẩn                            

VII.3        Giới thiệu Lí thuyết dây   

VII.4        ER(GR) = EPR(QM)                       

VII.5        Không đạt được nhất trí (kết quả hội thảo Vật lí-Triết học
tại Munich, tháng 12/2015)                                                                     

VII.6        Lực tương tác cơ bản thứ 5        

VII.7        Lí thuyết tự tiến triển tương thích conform (the conformal bootstrap)

VII.8        Mối liên quan kì diệu giữa lí thuyết dây, đại số và
lí thuyết số                      

VII.9        Cấu trúc của không-thời gian (qua các hệ tọa độ)

VII.10      AdS/CFT                                   

VII.11      Bán kim loại Weyl và lỗ đen             

VII.12      Mô hình SYK                   

VII.13      Từ kim loại lạ đến lỗ đen     

VII.14      Triết học vật lí và vật lí     

PHỤ LỤC A

A.1         Thành tựu khoa học lớn của Stephen Hawking (hay những công trình chính làm S.H. nổi tiếng)       

A.2         Robert Langlands - Giải Abel 2018   

PHỤ LỤC B - CÁC VẤN ĐỀ VĂN TRIẾT CÓ LIÊN QUAN

B.1         Hiện sinh (Existentialism)                              

B.2         Hiện tượng học (Phenomenology) 

B.3         Phân tâm học                                                                  

B.4         Kinh dịch                                                                                   

BẢNG CHỈ MỤC   

SÁCH KHAI MINH TRÂN TRỌNG GIỚI THIỆU