Những Di Sản Văn Hóa Phi Vật Thể Đại Diện Của Nhân Loại Tại Việt Nam - Nguyễn Văn Tân

Di sản văn hóa phi vật thể (tiếng Anh: Intangible cultural heritage) là sản phẩm tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu giữ bằng trí nhớ, chữ viết, được lưu truyền bằng truyền miệng, truyền nghề, trình diễn và các hình thức lưu giữ, lưu truyền khác, bao gồm tiếng nói, chữ viết, tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, ngữ văn truyền miệng, diễn xướng dân gian, lối sống, nếp sống, lễ hội, bí quyết về nghề thủ công truyền thống, trị thức về y, dược học cổ truyền, về văn hóa ẩm thực, về trang phục truyền thống dân tộc và những tri thức dân gian khác. Di sản văn hóa phi vật thể không chỉ là những truyền thống được truyền lại từ quá khứ, mà còn bao gồm các tập quán đương đại của nhiều nhóm văn hóa khác nhau ở các vùng nông thôn và thành thị.

Di sản văn hóa phi vật thể là một nhân tố quan trọng để bảo tồn sự đa dạng của văn hóa trong quá trình toàn cầu hóa tăng nhanh. Hiểu được di sản văn hóa phi vật thể của nhiều cộng đồng khác nhau sẽ giúp tăng quá trình đối thoại giữa các nền văn hóa và khẳng định sự tôn trọng các cách sống khác nhau. Tầm quan trọng của di sản văn hóa phi vật thể không phải chỉ nằm ở các hình thức thể hiện văn hóa, mà còn ở kho tàng kiến thức và kỹ năng được truyền từ đời này sang đời khác. Giá trị kinh tế xã hội của kho tàng kiến thức này liên quan đến các nhóm dân tộc thiểu số lẫn các nhóm đa số trong một quốc gia, dù là nước phát triển hay đang phát triển.

Theo quy định của pháp luật, Di sản văn hóa Việt Nam là tàisản quý giá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam và là một bộ phận của di sản văn hóa nhân loại, có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của nhân dân ta. Điều 1 Luật Di sản văn hóa (sửa đổi, bổ sung năm 2009) xác định rõ: "Di sản văn hóa bao gồm di sản văn hóa phi vật thể và di sản văn hóa vật thể, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam".

Nhiều di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ bị mai một hay biến mất nếu không có sự bảo tồn và phát huy. Bảo vệ có nghĩa là đảm bảo di sản văn hóa phi vật thể là một phần cuộc sống của thế hệ hiện tại và sẽ được truyền dạy sang các thế hệ tương lai. Các biện pháp bảo vệ hướng tới mục tiêu đảm bảo sự sống, sự liên tục làm mới và truyền dạy. Các hoạt động nhằm bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể bao gồm: xác định và tư liệu hóa, nghiên cứu, bảo tồn, thúc đẩy, tăng cường và truyền dạy di sản, đặc biệt là thông qua giáo dục chính quy và không chính quy, cũng như làm sống lại một số yếu tố đã bị mai một. Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể cũng là một nguồn phát triển kinh tế quan trọng, mặc dù không nhất thiết phải thông qua các hoạt động tạo nguồn thu nhập như du lịch, các hoạt động có khả năng làm ảnh hưởng đến sự tồn tại của di sản.

Tính đến nay, UNESCO đã ghi danh 14 di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Chúng tôi trân trọng giới thiệu những di sản này qua cuốn NHỮNG DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ ĐẠI DIỆN CỦA NHÂN LOẠI TẠI VIỆT NAM.

Khi biên soạn, dù chúng tôi đã cố gắng bao quát những thông tin có được, song do khả năng có hạn, nên cuốn sách hẳn còn nhiều thiếu sót, vậy rất mong được sự thông cảm và thứ lỗi của bạn đọc.

NGUYỄN VĂN TÂN