Những con đường ánh sáng (Tập 1) - Trịnh Xuân Thuận

Năm 2007, Viện Hàn lâm Cộng hòa Pháp đã quyết định trao giải thưởng lớn Moron cho nhà vật lí thiên văn người Mĩ gốc Việt Trịnh Xuân Thuận vì cuốn sách phổ biến khoa học mới nhất của ông Những con đường của ánh sáng: vật lí và siêu hình học của ánh sáng và bóng tối, cuốn sách được NXB Fayard (Pháp) cho ra mắt vào tháng 3 năm 2007. Sau đó được dịch ra tiếng Việt và NXB trẻ ấn hành vào tháng 11 năm 2008.

Trong 2 tập sách dày hơn 600 trang này, nhà vật lí thiên văn Trịnh Xuân Thuận đã trình bày những suy nghĩ khoa học của ông về ánh sáng, và liên quan tới nó là bóng tối, trên nhiều phương diện, bao gồm tầm quan trọng của ánh sáng và bóng tối đối với sự sống, đối với khoa học, cũng như sự diễn giải ánh sáng của bộ não, nghệ thuật của các họa sĩ thuộc trường phái ấn tượng, và cả việc sử dụng ánh sáng trong kiến trúc và các khía cạnh tâm linh của ánh sáng. Là một cuốn sách thuần túy về khoa học nhưng dưới cách trình bày nhiều cảm xúc của tác giả Trịnh Xuân Thuận, Những con đường của ánh sáng được các nhà khoa học và đông đảo độc giả xem như là một bản sử thi về cuộc hành trình của nhân loại trên con đường đi vào vương quốc của ánh sáng và giải mã những bí mật của nó.

Với Trịnh Xuân Thuận, ánh sáng gắn liền với cuộc đời nghiên cứu khoa học của ông như một người bạn tri kỉ, bởi cuộc đời của một nhà vật lí thiên văn như ông thì suốt đời phải gắn bó với ánh sáng. Từ cuốn sách này, Trịnh Xuân Thuận khẳng định rất thuyết phục rằng, phần lớn các thông tin về vũ trụ mà chúng ta biết được đều là nhờ sự giúp đỡ hữu hiệu và trung thành của ánh sáng. Đó là sứ giả tuyệt vời nhất của vũ trụ. Chính ánh sáng cho phép con người giao tiếp và kết nối với vũ trụ. Và cũng chính ánh sáng đã chuyển tải được những đoạn nhạc và các nốt rời rạc của cái giai điệu bí ẩn của vũ trụ do con người kì công tái tạo với tất cả vẻ đẹp huy hoàng của nó.

Bằng cái nhìn bao quát của một nhà khoa học, cuốn sách Những con đường của ánh sáng của Trịnh Xuân Thuận đưa đến cho bạn đọc một cách hiểu giản dị về ánh sáng và tác dụng của nó trong đời sống cũng như trong nghiên cứu vũ trụ. Ông chỉ rõ: Bằng cách sử dụng ánh sáng để khám phá vũ trụ, các nhà vật lí thiên văn có thể sẽ hiểu được hiện tại và tiên đoán được tương lai của nó.

Ánh sáng tốt và có ích như vậy, nhưng dưới cái nhìn của nhà khoa học, tác giả cuốn sách đã chỉ ra rằng không phải cái gì gì nhiều cũng tốt, kể cả ánh sáng. Chẳng hạn con người không thể sống mà thiếu ánh nắng, nhưng nếu bị nắng tác động nhiều quá, sức khỏe con người sẽ bị tác hại nguy hiểm. Vì phơi nắng lâu sẽ làm tăng nhiệt độ cơ thể, giảm huyết áp và đau đầu, say nắng đặc biệt nguy hiểm đối với người già và trẻ nhỏ. Do vậy, trong các đợt nắng nóng, nên thường xuyên tắm rửa và tránh tối đa các hoạt động dưới nắng. Tuy nhiên do ngộ nhận, không ít người cứ tưởng tắm nắng lúc nào cũng tốt và tắm càng nhiều càng tốt. Trong khi đó thì nhà vật lí thiên văn đã chỉ ra rằng, tắm nắng quá lâu và quá thường xuyên có thể gây ra các hiệu ứng chết người, chẳng hạn ung thư da có thể xuất hiện do tắm nắng quá mức.

Bên cạnh việc chỉ ra những cái lợi và hại của ánh sáng, cuốn sách còn nói lên những tác động của ánh sáng đối các yếu tố tâm lí và tinh thần của con người. Những ngày trời quang mây tạnh, bầu trời xanh thẳm và nắng vằng rực rỡ khiến con người cảm thấy thoải mái và vui vẻ. Trái lại, những ngày trời u ám, ánh sáng nhợt nhạt và xám ngắt, con người dễ sinh ra buồn chán và mệt mỏi.

Bởi vậy mà có thể nói, cuốn sách Những con đường của ánh sáng không chỉ thuần túy là những vấn đề về khoa học vật lí thiên văn, mà nó còn là cuốn sách viết về những kiến thức thông dụng cho cuộc sống. Có lẽ chính vì tính đa dạng và hữu dụng về nhiều mặt như vậy mà Viện hàn lâm khoa học Pháp đã tặng cho tác giả cuốn sách giải thưởng lớn Moron, một giải thưởng thường được trao cho các tác phẩm triết học hơn là khoa học. Từ đó có thể nói, tác giả cuốn sách đã trình bày những vấn đề khoa học trên quan điểm của triết học. Những con đường của ánh sáng do vậy, càng tăng thêm tính hấp dẫn với bạn đọc.

Trong tập sách dày hơn 600 trang, nhà vật lý thiên văn Trịnh Xuân Thuận đã trình bày những suy nghĩ khoa học của ông về ánh sáng, và liên quan tới nó là bóng tối, trên nhiều phương diện, bao gồm tầm quan trọng của ánh sáng và bóng tối đối với sự sống, đối với khoa học, cũng như sự diễn giải ánh sáng của bộ não, nghệ thuật của các họa sĩ thuộc trường phái ấn tượng, và cả việc sử dụng ánh sáng trong kiến trúc và các khía cạnh tâm linh của ánh sáng. Là một cuốn sách thuần túy về khoa học nhưng dưới cách trình bày nhiều cảm xúc của tác giả Trịnh Xuân Thuận, Những con đường của ánh sáng được các nhà khoa học và đông đảo độc giả xem như là một bản sử thi về cuộc hành trình của nhân loại trên con đường đi vào vương quốc của ánh sáng và giải mã những bí mật của nó.

Bộ sách 2 tập gồm 7 chương. Các chương từ 1 đến 3 kể lại các nỗ lực của con người nhằm đột phá các bí mật khoa học của ánh sáng. Chương đầu tiên bắt đầu với khái niệm của người Hy Lạp về một “ngọn lửa bên trong” và dần hoàn thiện hơn với những kiến thức ban đầu. Chương 2 phát triển các quan niệm mới về ánh sáng do cuộc đại cách mạng khoa học thế kỷ XVII mang lại. Chương 3 tập trung tranh luận về bản chất của ánh sáng: là hạt hay là sóng?

Chương 4 dẫn dắt người đọc cùng khám phá các dạng ánh sáng thiên thể khác nhau xuất hiện trong suốt chiều dài lịch sử, cùng với đó là đối trọng của nó, bóng tối. Chương 5 đề cập chi tiết hơn về ánh sáng mặt trời, nguồn gốc của tất cả sự sống trên Trái Đất. Chương 6 kể lại các con người chế ngự ánh sáng để phục vụ cuộc sống của mình và đồng loại. Chương 7 đề cập đến mối quan hệ mật thiết của mắt và não, đến cách kết hợp chặt chẽ của hai cơ quan này để cho phép chúng ta nhìn thấy.

Trịnh Xuân Thuận khẳng định ánh sáng không chỉ thiết yếu đối với nhà thiên văn học mà tất cả chúng ta đều là con đẻ của ánh sáng. Ánh sáng đến từ mặt trời là nguồn gốc của sự sống. Dù là tự nhiên hay nhân tạo, ánh sáng cho phép chúng ta không chỉ ngắm nhìn thế giới mà còn tương tác với thế giới và tiến hóa trong thế giới.

Tác giả cuốn sách này, nhà vật lí thiên văn Trịnh Xuân Thuận sinh ra và lớn lên ở Việt Nam. Nhưng từ nhỏ ông đã học trong các trường Pháp, nói thông thạo tiếng Pháp và hiểu biết nhiều về văn hóa Pháp. Vì thế mà các cuốn sách của ông đều được viết bằng tiếng Pháp. Ông đã có gần chục đầu sách trong đó có nhiều cuốn là best seller, được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới. Lĩnh vực nghiên cứu hiện nay của Trịnh Xuân Thuận chủ yếu tìm hiểu về sự hình thành của các thiên hà. Với tất cả những gì đã làm được, trong đó có cuốn Những con đường của ánh sáng, nhà khoa học người Mĩ gốc Việt Trịnh Xuân Thuận đã góp phần làm rạng danh người Việt ở nước ngoài.

Sách Khai Minh trân trọng giới thiệu bạn đọc !