Nghìn Lẻ Một Đêm (Bản Giới Hạn)

Nghìn Lẻ Một Đêm là tác phẩm vĩ đại bậc nhất của nền văn học Ả Rập từ cổ chí kim, là một trong những công trình sáng tạo đồ sộ và tuyệt diệu của nền văn học thế giới. Macxim Gorki từng ca ngợi: “Trong các di sản tuyệt diệu của sáng tác truyền khẩu dân gian, các câu chuyện cổ tích của nàng Sêhêrazát là di sản đồ sộ nhất.

Những câu chuyện này thể hiện ở mức hoàn hảo diệu kỳ, xu hướng của người dân lao động muốn buông mình theo “phép nhiệm mầu của những ảo giác êm đẹp”, trong sự kết hợp phóng khoáng của những ngôn từ mang sức mạnh tưởng tượng huyền ảo của các dân tộc phương Đông - Ả Rập, Ba Tư, Ấn Độ. Công trình thêu hoa dệt gấm bằng từ ngữ này đã xuất hiện từ rất xa xưa, nhưng đến nay những sợi tơ muôn màu của nó vẫn lan khắp bốn phương, phủ lên trái đất một tấm thảm ngôn từ đẹp đẽ lạ lùng.”

Các câu chuyện cứ nối tiếp vào nhau, truyện sau lồng vào truyện trước. Truyện này chưa hết truyện khác đã bắt đầu dường như vô tận. Trước mắt chúng ta hiện lên không biết bao nhiêu là nhân vật: từ hoàng đế, tể tưởng, hoàng tử, vương tôn, quan cai ngục, viên hoạn nô, tên cướp biển…

Tất cả được liên kết thành một chuỗi ngọc tuyệt tác muôn vẻ muôn màu qua lời kể của người con gái tài sắc vẹn toàn, thông minh rất mực, không quản hiểm nguy dám hy sinh tấm thân ngà ngọc của mình để cứu các bạn gái khỏi cảnh ô nhục và cái chết bi thương.

Bắt nguồn từ một cuốn sách cổ tên là Hezār Afsān (Một ngàn truyện), pho sách đồ sộ Nghìn lẻ một đêm tập hợp những câu chuyện dân gian kỳ ảo có xuất xứ từ Ả Rập, Ba Tư và Hy Lạp, được lưu truyền bởi những người Ai Cập kể chuyện rong vào thế kỷ XII và XIII, có nội dung phong phú, chủ đề đa dạng và từ ngữ sáng sủa. Về nội dung, Nghìn lẻ một đêm mở ra một thế giới đa sắc màu với đủ các khuôn mặt từ thần tiên đến con người, từ nhà quý tộc đến người bình dân trong xã hội Ả Rập thời Trung cổ. Về nghệ thuật, tác phẩm có một kết cấu hết sức hoàn chỉnh, mạch truyện hấp dẫn với nhiều tình tiết kịch tính và bất ngờ, cùng ngôn ngữ kể chuyện điêu luyện. Kể từ khi xuất hiện, Nghìn lẻ một đêm sớm gây ảnh hưởng sâu rộng lên nền văn học nhân loại và truyền cảm hứng cho nhiều nhà văn nổi tiếng thế giới, như lời nhận xét của nhà văn Maxin Gorki: “Công trình dệt gấm bằng từ ngữ này xuất hiện từ thời tối cổ, những sợi tơ muôn màu của nó lan khắp bốn phương, phủ lên Trái Đất một tấm thảm từ ngữ đẹp lạ lùng”.

Tại Việt Nam, bản chuyển ngữ Nghìn lẻ một đêm của dịch giả Phan Quang từ bản Pháp ngữ Les mille et une nuits nổi tiếng của học giả Antoine Galland đã nhận được sự yêu mến của đông đảo bạn đọc. Nhờ tình yêu và lòng say mê kiệt tác của Antoine Galland, nhà báo lão thành Phan Quang đã kỳ công sưu tầm và tìm hiểu nhiều tư liệu quý hiếm liên quan đến tác phẩm cũng như đạo Hồi và văn hóa Ả Rập, để rồi đưa đến tay bạn đọc nước nhà một bản dịch xuất sắc và hoàn chỉnh. 

Trong ấn bản lần này, Đông A giữ lại đầy đủ và trọn vẹn tất cả những truyện mà dịch giả chuyển ngữ dựa vào bản in Les mille et une nuits do nhà xuất bản Anh em Garnier (Librairie Garnier Frères) phát hành năm 1921. Ngoài ra, Đông A cũng giữ lại và trình bày theo đúng nguyên tác toàn bộ tranh vẽ minh họa trong bản in của nhà Anh em Garnier, đồng thời bổ sung một số minh họa từ ấn bản tiếng Đức do nhà Verlag von Emil Strauß phát hành năm 1897, với mong muốn đưa đến cho độc giả một cái nhìn sống động và chân thực nhất về thế giới Ả Rập, để rồi từ đó có thể chìm đắm trong những câu chuyện nhiệm màu của nàng Scheherazade.

Giới thiệu tác giả:

Antoine Galland (1646 - 1715) là nhà Đông phương học, khảo cổ học và dịch giả nổi tiếng người Pháp. 

Ông sinh ra trong một gia đình nghèo tại trị trấn Rollot thuộc miền Picardie. Sau khi hoàn tất chương trình trung học tại Noyon, Antoine Galland lên Paris học tiếng Hy Lạp và La Tinh. Ông trở thành thư ký riêng của sứ thần Pháp tại Constantinople giai đoạn 1670 – 1675 và sau đó làm công tác khảo cổ theo ủy nhiệm của nội các Colbert dưới thời vua Louis XIV năm 1679. Hai sứ mạng này mang đến cho Galland cơ hội chu du qua nhiều vùng đất Tây Á, học thêm tiếng Thổ Nhĩ Kỹ, Ba Tư, Ả Rập và nghiên cứu văn hóa, phong tục, tôn giáo của các dân bản địa để sau đó thực hiện nhiều công trình khảo cứu và dịch thuật giá trị, như bản dịch kinh Qur’an của đạo Hồi, tập truyện cổ Ấn Độ và nổi tiếng nhất là bộ Les mille et une nuits xuất bản phần đầu năm 1704. Bản dịch Les mille et une nuits chính là bản nền cho các bản dịch Nghìn lẻ một đêm trong nhiều ngôn ngữ phương Tây khác, như tiếng Anh, tiếng Đức và tiếng Ý.

Năm 1709, ông giữ chức chủ nhiệm khoa Ả Rập học tại Collège de France cho đến khi qua đời.

Giới thiệu dịch giả: 

Phan Quang (1928) là nhà văn, nhà báo Việt Nam kỳ cựu. Ông tên thật là Phan Quang Diêu, sinh ra và lớn lên tại làng Thượng Xá, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị. Năm 20 tuổi, ông bắt đầu sự nghiệp viết lách, là cây bút quen thuộc trên báo Cứu quốc Liên khu IV. Năm 1954, ông được điều động về báo Nhân dân và làm việc tại đây trong gần 30 năm, kinh qua nhiều chức vụ quan trọng. Ngòi bút của ông mạnh mẽ về phong cách và đa dạng về thể loại, từ phóng sự, tiểu luận đến truyện ngắn, bút ký, truyện dịch. Thập niên 1970, ông bắt đầu dịch bộ sách Nghìn lẻ một đêm từ công trình Les mille et une nuits của Antoine Galland. Năm 1981, bản dịch Nghìn lẻ một đêm của Phan Quang được in lần đầu và gây tiếng vang lớn với tốc độ phát hành đáng nể: ba vạn bản nhanh chóng được bán hết. Từ thành công của Nghìn lẻ một đêm, ông tiếp tục dịch bộ Nghìn lẻ một ngày của François Pétis de la Croix và biên soạn quyển sách Nghìn lẻ một đêm và văn minh Ả Rập. 

Hiện nay, ở tuổi 93, nhà báo Phan Quang vẫn đọc sách mỗi ngày và dành thời gian cho công tác nghiên cứu, học thuật.