Không Gian Văn Hóa Nguyên Thủy Nhìn Theo Lý Thuyết Chức Năng - Robert Lowie

Nghiên cứu văn hóa nguyên thủy theo lý thuyết chức năng các mặt như hôn nhân, chế độ đa hôn, gia đình, các quy tắc về họ hàng, chính quyền và pháp luật...

Robert Lowie (1883-1957) là nhà nhân học văn hóa kiệt xuất của Mỹ. Sự nghiệp đầy năng động của ông trải dài năm thập niên đầu của thế kỷ 20 với những công trình đồ sộ như: Văn hóa và dân tộc học (1917),  Nguồn gốc của Nhà nước (1927), Cộng đồng người da đỏ Crow (1935), Lịch sử lý thuyết dân tộc học (1937), Tôn giáo nguyên thủy (1924-1948), Dân tộc Đức(1945), v.v. trong đó nổi bật nhất là công trình đã trở thành kinh điển: Không gian văn hóa nguyên thủy (1920).

Trong công trình này, Lowie đã điểm lại một cách có phê phán những hạn chế không thể vượt khỏi của viễn tượng tiến hóa luận và truyền bá luận qua đại diện của nó là Lewie H. Morgan (1818-1881) trong việc lý giải diễn trình văn hóa của nhân loại. Theo ông, để vượt qua những hạn chế lý thuyết này, ta phải đưa kích thước thời gian như là chân trời lý giải vào công việc nghiên cứu và phải xét đối tượng ở phương diện chức năng của nó, tức là xét các mối tương liên của các tổ chức xã hội và những nhân tố quy định sự phát triển của chúng.

Từ viễn tượng chức năng luận, Lowie xử lý các vấn đề mà ông cho là then chốt trong việc hiểu các nền văn hóa nguyên thủy: hôn nhân, gia đình, tài sản, đẳng cấp xã hội, chính quyền, pháp luật và những hình thức khác nhau của các nhóm họ hàng, anh em, xã hội và chính trị. Kết quả là không gian văn hóa của xã hội nguyên thủy, qua sự phân tích của ông, hiện ra với ‘một tính chất khác hẳn với tính chất mà trường phái Morgan đã phổ biến rộng rãi’ (tr. 553); đó là một không gian đa dạng nhiều màu sắc với các đơn vị xã hội luôn vận động trong sự tương tác qua lại với nhau một cách đa chiều.

Sách cung cấp cho các nhà nghiên cứu một khung phân tích mẫu mực của lý thuyết chức năng, vốn là lý thuyết quan trọng nhưng không mấy được biết đến ở nước ta; đồng thời nó mang lại cho chúng ta, với tư cách là những bạn đọc, một cái nhìn rộng hơn và sâu sắc hơn về những chân trời văn hóa khác.

Đinh Hồng Phúc