Gỗ Mun - Ryszard Kapuściński - Ray D. Strand

Trước hết là cái nhìn: Ryszard Kapuściński, đó là một cái nhìn luôn luôn độc đáo và thấu suốt, cho dù đối tượng sự quan sát của ông có là gì, và cho dù không mấy khi ông thích phân tích dài dòng. Nhất là khi đối tượng ấy là châu Phi, một lục địa dường như rất hợp với tâm tính ông, thì Kapuściński nhìn thấy cả những gì sâu xa, nhỏ bé nhất của nơi đây. Và sau đó là cách chạm vào châu Phi: thông qua sự mô tả cuộc đối đầu nghẹt thở với một con rắn, Kapuściński làm sống lại sự rung động của tâm hồn cả một châu lục, trong đó có sự mãnh liệt và có hiểm nguy tàn khốc. Rồi tất nhiên ta phải nói đến một tài năng văn chương hiếm thấy, hiện ra tràn ngập những trang viết của thông tín viên Ba Lan kiệt xuất này. Tất cả cộng lại để tạo nên một Gỗ mun như tác phẩm không thể không nhắc tới về châu Phi thế kỷ XX.

Nhận định về "Gỗ Mun"

“Giống như Gabriel García Márquez là ông hoàng đen vĩ đại của tiểu thuyết hiện đại, Kapuściński là vị phù thủy kiệt xuất của phóng sự.” - John Le Carré

“Ryszard Kapuściński là một ví dụ hiếm hoi trong nền văn hóa của chúng ta về một nhà văn người-Ba-Lan-toàn-cầu. Ông, một công dân thế giới, luôn luôn chống lại việc dựng lên các rào ngăn đối với Người Khác, đóng sập cửa trước mặt họ. Dường như ông muốn nói: bài ngoại là căn bệnh của những kẻ khiếp nhược, bị mặc cảm về sự thấp hèn hành hạ, sợ hãi ý nghĩ đến lượt họ sẽ phải soi mình trong văn hóa của Người Khác.” - Adam Michnik

“Chúng ta đang sống trong một thế kỷ nhiều thách đố nhất trong lịch sử thế giới, bản chất thực của nó còn là một bí ẩn tối tăm. Chúng ta rất cần những nhà giải mã như Ryszard Kapuściński.” - Salman Rushdie

“Tôi nghĩ đến những cuốn sách ông đã viết với lòng biết ơn sâu sắc, và nghĩ đến những cuốn sách ông còn chưa kịp viết với nỗi buồn sâu sắc. Một nhà văn lớn, một con người cao quý, một người lữ hành không mệt mỏi qua thế giới đầy quyến rũ nhưng mãi luôn luôn bất an của chúng ta." - Wisława Szymborska

“Tôi không biết bất cứ ai có viết với sự thấu cảm đến thế về Thế giới Thứ ba. Mỗi lần được tin giải Nobel được trao cho một người khác, tôi lại cảm thấy thất vọng. Tôi luôn luôn chắc chắn rằng Kapuściński sẽ nhận được giải thưởng này.” - Tomas Venclova

“Ryszard Kapuściński đã viết một tác phẩm để đời: cuốn sách về châu Phi với nhan đề Gỗ mun. Cuốn sách của Kapuściński đặt chúng ta trước nhiều câu hỏi. Đó là những câu hỏi cốt yếu. Cuộc sống là gì, ý nghĩa của nó, đạo đức, tội ác, lòng kiêu hãnh và khiêm nhường, sự phản kháng hay chấp nhận số phận? Chúng ta vẫn luôn đặt ra những câu hỏi ấy trong văn hóa của mình, nhưng những lời giải đáp và phản ứng của chúng ta lại hoàn toàn khác.” - Helena Zaworska

“Không trực tiếp, nhưng rất rõ ràng, Kapuściński luận chiến với hai lối nghĩ dĩ Âu vi trung rập khuôn về châu Phi: với khuôn mẫu khiến người ta nhìn châu Phi như một châu lục của những người man rợ thấp kém hơn về văn hóa, khó hiểu (vì chẳng đáng được hiểu); và với huyền thoại hậu thực dân đầy cảm tính (dù chỉ như trong Xa mãi Phi châu của Karen Blixen) nhìn thấy ở châu Phi thiên đường đã mất.” - Piotr Bratkowski

Thông tin tác giả

Ryszard Kapuściński

Là nhà báo kiệt xuất nhất của Ba Lan, sinh ngày 4-3-1932 ở Pińsk (nay thuộc Bạch Nga). Ông theo học khoa Lịch sử Đại Học Tổng Hợp Vacsava vào những năm 1952-1956. Sau khi tốt nghiệp, ông làm việc tại tòa báo "Ngọn cờ Thanh niên". Tài năng viết phóng sự của ông bắt đầu được bộc lộ, ông được cử sang Ấn Độ, Trung Quốc và sau đó là châu Phi, nơi ông đã sống 6 năm.

Năm 1968 ông trở về từ châu Phi để chữa bệnh sốt rét não và lao phổi. Nhưng ông lại lên đường ngay, đến vùng Caucasus, sang các nước miền Nam của liên bang Nga. Cũng trong năm đó, ông được cử sang Nam Mỹ và sống ở đó 5 năm. Trong cuộc đời phóng viên của mình, ông đi qua hơn 100 quốc gia, từng chứng kiến 27 cuộc cách mạng, đã chiến đấu để sống sót trên 12 mặt trận, 4 lần bị ám sát...

Kapuściński là người đã nâng thể loại văn học phóng sự lên tầm cao mới, kết hợp phóng sự với tiểu thuyết. Ông là một nhà văn tuyệt vời. Sinh thời, tên của ông luôn có mặt trong danh sách các tác giả được đề cử trao giải Nobel văn học. Ngoài ra, ông cũng làm thơ. Thơ của ông được các nhà phê bình đánh giá cao, mặc dù ông khiêm tốn tự nhận rằng "Tôi làm thơ không hay lắm". Bài thơ đầu tiên của ông được đăng vào năm ông 17 tuổi trên tuần báo "Hôm nay và ngày mai".