Kiến Thức - Bách Khoa

Combo 4 quyển Dòng Sông Trôi Khuất Địa Đàng - Trò Chuyện Với Nhà Vật Lý Thiên Văn Trịnh Xuân Thuận - Vật Lý Hiện Đại - Bức Tranh Toàn Cảnh Về Vật Lý Hiện Đại - Cơ Học Lượng Tử và Thuyết Tương Đối: Hai Trụ Cột Của Vật Lý Hiện Đại - Nhiều Tác Giả

1. Khoa Học Khám Phá - Dòng Sông Trôi Khuất Địa Đàng

Piet Hein đã từng họa ra thế giới vật lý nguyên thủy kinh điển trong những vần thơ như thế. Nhưng chỉ đến khi sự va chạm rộn ràng giữa các hòn bi-da nguyên tử tạo ra một vật thể mang tính chất dường như bé nhỏ, thì một điều gì đó mạnh mẽ vĩ đại bỗng xảy ra trong vũ trụ. Tính chất đó chính là khả năng có thể tự nhân bản; nghĩa là, vật thể đó có khả năng dùng nguyên liệu từ môi trường xung quanh để tạo ra các bản sao chính xác của mình, và thỉnh thoảng, bao gồm cả những bản sao với những lỗi vô cùng nhỏ. Sau sự kiện phi thường này, ở bất kì nơi đâu trong vũ trụ, sự chọn lọc Darwin diễn ra, và rồi thì một tác phẩm nghệ thuật ngoạn mục ra đời, mà trên hành tinh này, chúng ta gọi đó là sự sống. Chưa bao giờ nhiều dữ kiện đến thế lại được giải thích bởi ít giả thiết đến vậy.

Thuyết Darwin không chỉ đơn thuần tạo ra một sức mạnh kiến giải dồi dào. Tính hiệu quả của nó còn mang một vẻ tao nhã, một vẻ đẹp thi vị vượt hẳn những truyền thuyết được nhắc đến nhiều nhất về khởi nguyên của thế giới. Một trong những mục đích khi tôi viết cuốn này là đề cao giá trị truyền cảm của tri thức hiện đại về sự sống Darwin. Bản thân hình ảnh Eva Ti Thể còn giàu chất thơ hơn cả nhân vật truyền thuyết cùng tên với bà.

Dòng sông trôi khuất địa đàng là một cuốn sách rất hữu ích về sự sống và rất dễ đọc.

2. Khoa Học Khám Phá - Trò Chuyện Với Nhà Vật Lý Thiên Văn Trịnh Xuân Thuận

Trong cuộc trò chuyện với Jacques Vauthier, Trịnh Xuân Thuận đã tránh được thiên hướng sa đà vào những chi tiết sinh hoạt vụn vặt có tính giai thoại như thói thường của không ít bài trả lời phỏng vấn.

Tác giả đã trình bày một bức tranh hoành tráng về sự phát triển của thiên văn học từ buổi sơ khai đến những lý thuyết hiện đại về Vụ nổ lớn về sự giãn nở của vũ trụ và những tri thức cơ bản của ngành vật lý thiên văn một cách sâu sắc và tương đối dễ hiểu. Một độc giả trung bình có thể yên tâm đi vào thế giới bao la của các thiên hà với một người hướng dẫn sành sỏi có hiểu biết uyên thâm đồng thời với sự nhạy cảm của một tâm hồn nghệ sĩ. Thật khó có thể tưởng tượng một "tua" du lịch nào bổ ích và hấp dẫn hơn.

Lẽ dĩ nhiên đọc một cuốn sách dù là phổ cập về khoa học vẫn không thể dễ dàng như đọc một cuốn tiểu thuyết đi tàu đi xe. Nhưng cái nỗ lực trí tuệ không đến nỗi vất vả lắm ấy lại được đền bù một cách thật hào phóng. Ta sẽ thấy tâm hồn mình như được nâng cao vượt khỏi sức hút của những lo toan tính toán nhiều khi quá nhỏ nhặt hằng ngày để bay vào khoảng bao la vũ trụ, rong chơi với những tỷ tỷ năm ánh sáng và tỷ tỷ những thiên hà.

3. Vật Lý Hiện Đại

CAO CHI VỚI VẬT LÝ HIỆN ĐẠI

Thời gian thấm thoắt thoi đưa. Mới đấy mà đã 10 năm, kể từ khi NXB Tri thức ấn hành tập đầu tiên trong bộ sách Vật lý hiện đại của Ông nhân dịp kỷ niệm lần thứ 80 ngày sinh của tác giả, vào năm 2011. Nay đã ở tuổi 90, Ông vẫn tiếp tục cho chúng tôi niềm vinh hạnh được xuất bản cuốn thứ 6 mà bạn đọc đang có trên tay, vẫn với niềm đam mê phổ biến kiến thức đỉnh cao, vẫn với phong độ đĩnh đạc và tầm nhìn xa khiến chúng tôi tin tưởng và mong mỏi rằng Ông còn gắn bó với các thế hệ trẻ yêu Vật lý Việt Nam trong nhiều năm nữa.

Từ một học sinh nổi tiếng “thần đồng” của trường Quốc học Võ Tánh (Tuy Hòa, Bình Định) thời kháng chiến, Cao Chi đã thực sự bước vào môi trường học thuật đỉnh cao tại khoa Vật lý Lý thuyết, Đại học Tổng hợp Lomonosov, nơi Ông gọi là “Thánh đường Khoa học”, vào những năm 1956-1961. Mười năm sau, 1962, Ông có may mắn cùng các đồng nghiệp được đích thân Bộ trưởng Tạ Quang Bửu lựa chọn gửi sang một “Thánh đường Khoa học” khác của Liên xô - Viện nghiên cứu Năng lượng nguyên tử Quốc tế  Dubna, theo Kế hoạch chiến lược Xây dựng nền Khoa học Việt Nam trong thời kỳ mới, với lời căn dặn: Mục tiêu sang Dubna của các anh không phải học hàm học vị, không nhất thiết phải bảo vệ luận án, nhưng nhất thiết phải theo kịp trình độ khoa học tiên tiến, trong một lĩnh vực tiên tiến, để rồi tìm cách đưa nền Khoa học Việt Nam tiến lên toàn diện.

Điều đó đã trở thành động lực và phương châm hành động trong suốt cuộc đời lao động sáng tạo của nhà khoa học tài năng. Ngoài lĩnh vực chuyên ngành của mình, Cao Chi còn được biết đến là một Nhà văn hóa có tâm hồn nghệ sỹ. Ông yêu và viết về cái Đẹp thật tự nhiên từ bản năng Chân Thiện Mỹ; đối với Ông, vẻ đẹp trong Khoa học (đặc biệt là Toán học) cũng lộng lẫy và quyến rũ như trong Nghệ thuật, đều bắt nguồn từ Thiên nhiên tráng lệ, hùng vĩ.

Sau hai mươi năm theo dõi hoạt động khoa học và nghệ thuật (qua những bài viết về khoa học bằng ngòi bút văn chương) của Cao Chi, vào năm 1983, GS. Tạ Quang Bửu đã dành cho người đàn em - bạn trẻ tài hoa của mình những lời chân thành và rất đẹp: “Cao Chi là một chuyên gia về Lý thuyết Trường Lượng tử và một nhà Toán học sâu sắc, cái gì bạn ấy viết ra cũng đều được suy tính kỹ. Những bài viết của bạn ấy dù là về các vấn đề chuyên môn cũng đẹp về nhiều mặt: Ý tứ, lời văn, tình nghĩa và trách nhiệm tương hỗ giữa người viết và người đọc”. 

Chắc Giáo sư Bửu không thể ngờ được rằng gần 40 năm sau, Cao Chi mà ông từng yêu mến vẫn rong ruổi trên con đường sáng tạo mặc cho mũi tên Thời gian vô tình và nghiệt ngã luôn luôn lao về phía trước ám ảnh thế gian này.

NXB Tri thức chân thành cảm ơn Ông vì những đóng góp quý báu. Mong ông còn sức viết thì cứ viết, như Phan Khôi đã nói “Nắng được thì cứ nắng!”.

4. Cơ Học Lượng Tử và Thuyết Tương Đối: Hai Trụ Cột Của Vật Lý Hiện Đại

“Với con mắt nghệ sỹ, một trái tim nhân văn và tinh thần khoa học, ông đã vẽ nên những bức tranh khoa học hiện đại sáng sủa, với những tiêu đề rất đặc trưng như Cái Không của lượng tử, Thuyết tương đối, Bản giao hưởng huyền diệu giữa Lượng tử và Tương đối; Trăm năm cái ’h’ vẫn hằng; Địa trục, Thiên hà... Và khi cần, ông không ngại kèm theo các biểu thức toán học để diễn tả độ chính xác của ý tưởng”

- Nguyễn Xuân Xanh

“Một trong những phát triển khoa học nổi bật nhất trong bốn thập niên gần đây, không nghi ngờ gì nữa, đó là sự hôn phối của vật lý hạt và vũ trụ học. Vì rằng cái vô cùng bé sinh ra cái vô cùng lớn, nên việc nhà vật lý thiên văn và nhà vật lý hạt kết hợp các nỗ lực với nhau để giải mã cái giai điệu bí mật của vũ trụ cũng là lẽ tự nhiên thôi. Do vậy, tôi [vô cùng] thưởng thức các bài báo trong tuyển tập này với con mắt nhà vật lý thiên văn...”

- GS Trịnh Xuân Thuận