Khái Niệm Then Chốt Trong Nghiên Cứu Giới - Jane Pilcher, Imelda Whelehan

Đã 12 năm kể từ khi chúng tôi viết phần dẫn nhập cho ấn bản đầu tiên của cuốn sách này. Trong dẫn nhập ngắn đó, chúng tôi đã giới thiệu với độc giả về sự phát triển của nghiên cứu giới, đồng thời mô tả lịch sử ngành học thuật này, cùng mối quan hệ của nó với chính trị học nữ quyền. Chúng tôi cũng giải thích việc mình đã đi đến lựa chọn các khái niệm như thế nào, và khi viết các mục từ đó ra, mối quan hệ qua lại giữa chúng phát triển để rồi “các tiểu khái niệm” xuất hiện trong các không gian ở giữa ra sao – cảm giác như thể là làm cho các công trình được mình lựa chọn trở nên thuần hơn, dễ tiếp cận hơn thực sự rất khó khăn. Vài năm trước, khi quay trở lại cuốn sách với suy nghĩ về việc sửa đổi ấn bản cũ, một số khái niệm bấy giờ có vẻ đã khá cũ, một số khái niệm khác cần đổi tên, hoặc khái niệm mới đã biến đổi từ một khái niệm cũ. Nhiệm vụ đầu tiên của ấn bản sửa đổi là cập nhật nội dung, và chúng tôi đã cố gắng thực hiện điều này trong khi vẫn cho phép người đọc có sự thức nhận về quá trình phát triển lịch sử của lĩnh vực, cùng các ý tưởng cốt lõi đã định hình nên nó. Có lẽ, lần thứ hai, chúng tôi thoải mái hơn về hệ quả không thể tránh khỏi của định dạng “khái niệm” – rằng ngay khi bạn viết xong, bạn đã nghĩ rằng lẽ ra phải nói về nhiều điều khác, và nhiều khái niệm khác ngày càng có ý nghĩa.

Trong thập kỷ qua, nghiên cứu nữ quyền và nghiên cứu giới đã thay đổi và phát triển, và chúng tôi cũng vậy; từ chỗ giảng dạy ở hai trường đại học cách nhau khoảng một dặm trong cùng thành phố, giờ chúng tôi phải trao đổi bằng thư từ, vì hai bên sống ở hai lục địa có múi giờ khác nhau. Đây là thời điểm tuyệt vời để suy ngẫm về nghiên cứu giới, bởi vì, cũng giống như các chủ đề liên quan đến giới vẫn phổ biến với sinh viên đại học và sau đại học, ngoài các vấn đề học thuật liên quan đến bản dạng giới, tính dục và nữ quyền luôn mang tính thời sự. Bình đẳng và đa dạng giới là những mối quan tâm của dòng chính và các chính sách thừa nhận những vấn đề này được cấu trúc vào môi trường làm việc cùng các định chế chính trị của phương Tây (ngay cả khi chúng dường như chẳng có bao nhiêu tác động gây ấn tượng). Việc ngày càng thừa nhận và chấp thuận bình đẳng hôn nhân đồng giới (ở 19 quốc gia và đang tiếp tục tăng) thể hiện sự thay đổi tiềm năng trong cách các thế hệ tương lai có thể nhận ra “quy chuẩn dị tính độc tôn”. Malala Yousafzai nổi lên vào năm 2012 sau khi cô bị Taliban bắn vì ủng hộ giáo dục dành cho trẻ em gái ở Pakistan; năm 2014, cô là người đồng nhận giải Nobel Hòa bình và đã trở thành gương mặt đại diện toàn cầu về giáo dục và nhân quyền cho phụ nữ và trẻ em. Malala dường như không nghe biết gì về cái tên nữ quyền luận cho đến khi cô nghe diễn viên kiêm ngôi sao trong phim Harry Potter là Emma Watson phát biểu trong vai trò là đại sứ thiện chí toàn cầu của Liên hợp quốc về phụ nữ để ra mắt chiến dịch “He for She” vào năm 2014. Chiến dịch này kêu gọi nam giới ủng hộ cho bình đẳng giới, nhằm thách thức quan điểm cho rằng phân biệt giới tính là vấn đề của phụ nữ, và đã nhận được sự ủng hộ lớn. Trong khi các nhà nữ quyền là biểu tượng của thời đại trước đó của phong trào phụ nữ đang xuất bản hồi ký của mình, chẳng hạn như cuốn My Life on the Road của Gloria Steinem (2015), những phụ nữ trẻ trong giới truyền thông, như Lena Dunham, người sáng tạo ra chương trình truyền hình Girls, đang mô tả thương hiệu nâng cao ý thức của riêng họ. Nữ quyền luận có rất nhiều gương mặt, nhưng có một nhận thức lâu dài cho rằng nó rất buồn tẻ và tồi tàn. Vào tháng 10 năm 2013, tạp chí Elle của Vương quốc Anh đã tiết lộ chiến dịch của mình nhằm “đổi thương hiệu” cho nữ quyền; một tờ tạp chí bóng loáng mà lại đổi thương hiệu cho nữ quyền, điều này thật trớ trêu, và sự trớ trêu này vẫn còn được nhiều người nhớ đến.

Do đó, chiến dịch vận động đã thay đổi cách thảo luận về giới trên các phương tiện truyền thông, trong các định chế công cộng, các bối cảnh xuyên quốc gia như Liên hợp quốc, và thuyết hoạt động bình dân đã tìm thấy một bước tiến mới trong thời đại kỹ thuật số này. Các chiến dịch nữ quyền luận trên không gian mạng có thể là một vấn đề đơn lẻ, chẳng hạn như chiến dịch do Caroline Criado Perez khởi xướng vào năm 2013 để ngăn chặn việc xóa người phụ nữ cuối cùng trên tiền giấy của Anh, hoặc có thể thu hút các chủ đề gây được tiếng vang lớn hơn, chẳng hạn như trang web truyền thông xã hội “Destroy the Joint”, trong đó phơi bày những ví dụ hàng ngày về phân biệt giới tính ở Úc và hơn thế nữa, một phần được thúc đẩy bởi định kiến ​​cực đoan mà nữ thủ tướng đầu tiên của Úc, Julia Gillard, đã trải nghiệm. “Destroy the Joint” cũng chạy một chuỗi “Đếm số phụ nữ đã chết”, cho thấy tổng số phụ nữ ở Úc bị giết dưới tay của những gã đàn ông bạo lực. Hoạt động nữ quyền trên không gian mạng như các chương trình này cho thấy quyền lực của internet cũng như những mối nguy hiểm tiếp tục xảy ra đối với phụ nữ, những người như Perez, có thể bị tìm kiếm và đe dọa trên mạng vì họ theo quan điểm nữ quyền. Đôi khi internet hoạt động như một “bảng thông báo” truyền thống hơn cho các hoạt động đường phố, chẳng hạn như sự bùng nổ của phong trào “SlutWalks” trên khắp thế giới sau khi một cảnh sát Toronto khuyên phụ nữ tránh các cuộc tấn công bằng cách đừng ăn mặc như gái điếm vào năm 2011. Internet cho phép những nhận xét bình thường như vậy được biết đến trên toàn cầu trong vòng vài phút, và tạo ra các phản hồi không phải lúc nào cũng có thể dự đoán được. Những ví dụ này có thể không được tính là “nữ quyền” trong sách của mọi người, nhưng chúng đều là những ví dụ về cách mà nhận thức về giới đi qua cuộc sống hàng ngày của chúng ta, và cách các nghiên cứu về giới cung cấp cho chúng ta cấu trúc khái niệm để định vị hướng đi.

Từ bên lề cho tới dòng chính, nữ quyền luận vẫn tồn tại. Nhìn từ viễn tượng liên tầng, nó là một phần của mạng lưới liên kết với các nhóm khác cùng ủng hộ sự bình đẳng, làm cho nhau mạnh thêm lên, song cũng chất vấn sâu hơn các khái niệm, bổn phận chính trị và sự thù địch hiển hiện nơi các giải thích về nữ quyền luận trong những năm qua. Ấn bản sửa đổi của cuốn sách của chúng tôi là lời chứng cho sự sống động và tầm quan trọng của các mối quan hệ giữa nữ quyền luận, chính trị học về giới và nghiên cứu giới, và động lực không ngừng của các ý niệm, các tranh luận, thuyết hoạt động và sự thay đổi xã hội mà mỗi trong số chúng kéo theo.

Nguyễn Thị Minh dịch