Sự Hưng Thịnh Và Suy Tàn Của Athens - Plutarch

Những công trình kiến trúc kì vĩ hay những đế chế hùng mạnh đã từng được ra đời, theo thời gian đều có thể bị mất đi vì nhiều nguyên nhân khác nhau, bị hủy hoại bởi tự nhiên hoặc do chính con người vô tình hay cố ý tàn phá. Athens - một trong những thành phố cổ nhất thế giới đã từng trải qua những giai đoạn hưng thịnh và suy tàn như vậy – đã được sử gia Plutarch kể trong cuốn Sự hưng thịnh và suy tàn của Athens – cuốn sách tiếp theo trong tủ sách kinh điển phương Tây của Omega Plus.

Khi bắt đầu triều đại Hadria - thời kỳ mà sự hòa trộn giữa văn hóa Hy Lạp và La Mã lên tới đỉnh cao: gần như tất cả các tác giả lớn đã làm xong sứ mệnh của mình, thì tác phẩm của Plutarch trên nhiều phương diện là một sự tổng kết của nền văn hóa đó.

Plutarch là một trong những sử gia cổ điển cuối cùng của Hy Lạp. Ông xuất thân từ gia đình giàu có, địa vị cao tại Chaeronea, miền trung Hy Lạp. Ông được hưởng nền giáo dục tốt nhất bấy giờ trong lĩnh vực hùng biện, triết học. Ông từng ngao du nhiều nơi ở Tiểu Á và Ai Cập, đặc biệt chuỗi những chuyến du hành đến Rome và Italy sau này càng giúp ông tăng thêm thanh thế và được các hoàng đế La Mã chính thức công nhận. Ngoài phụng sự chu toàn cho thành phố nơi ông sinh sống, Plutarch còn làm tu sĩ tại Đền Delphi. Kho tàng đồ sộ các công trình của ông chia làm hai mảng: Moralia (Đạo đức luận) gồm những bài hùng biện và khảo cổ học, triết lý mô phạm và thực chứng và The Lives (Những cuộc đời), nói về cuộc đời của các vị thống lĩnh La Mã và Hy Lạp, gây ảnh hưởng vang lừng từ thời Phục hưng trở về sau.

Cuốn sách này được dịch từ bản tiếng Anh có tựa "The Rise and Fall of Athens: Nine Greek Lives" của dịch giả Ian Scott-Kilvert. Ian Scott-Kilvert là Giám đốc Văn học Anh tại Hội đồng Anh và là Biên tập viên của Writers and their Works (Nhà văn và tác phẩm). Ông cũng đã dịch Makers of Rome: Nine Lives (Chín người làm nên Rome) và The Age of Alexander (Thời đại Alexander) của Plutarch và The Roman History (Lịch sử La Mã) của Cassius Dio cho tủ sách Classics của Nhà xuất bản Penguin.

Cuốn sách Sự hưng thịnh và suy tàn của Athens được tổ chức theo trình tự biên niên lịch sử hình thành và sụp đổ của Athens; bắt đầu từ thời đại huyền thoại của Theseus - người sáng lập thành Athens, đến Solon - người cải cách hệ thống lập pháp, Themistocles - thống soái hải quân xuất chúng nhưng độc đoán, Aristides - “người công minh”, Cimon - người lập đế chế hải quân Athens, Pericles - người chịu trách nhiệm cho những công trình trên thành phòng thủ nổi tiếng nhất thế giới của Athens (Acropolis), Nicias - người được nhớ đến với việc đúc những đồng drachm bằng bạc, Alcibiades - nhà chiến lược và thống lĩnh xuất chúng nhưng tàn nhẫn gây nên những bất hòa chính trị là nguyên nhân khiến Athens bị đại bại trước Sparta trong Chiến tranh Peloponnese, và kết thúc bằng việc Athens đại bại và rơi vào tay Lysander, vị tướng của Sparta. 

“… Tuyển tập hiện thời [Sự hưng thịnh và suy tàn của Athens] được thực hiện theo cùng nguyên tắc như cuốn Lives (nội dung về La Mã, bản dịch của Rex Warner). Thay vì lặp lại cách sắp xếp các danh nhân Hy Lạp và La Mã theo từng cặp của Plutarch, tôi đã nhóm chín danh nhân trong Lives theo niên đại để lần về một trong những thời kỳ quyết định của lịch sử Hy Lạp, ở trường hợp này là câu chuyện về Athens từ thời kỳ thần thoại của Theseus cho đến khi kết thúc Chiến tranh Peloponnese. Đọc Lives theo trình tự này có ưu điểm, trong số những ưu điểm khác, là nêu bật tài năng của Plutarch như một sử gia xã hội. Sự thích thú của ông với giai thoại và khí chất cá nhân, sự đồng cảm của ông với người bình dân, và sự sẵn lòng của ông khi giới thiệu những nhân vật thứ yếu làm nền cho các vị anh hùng, đã dệt nên một tấm thảm nhân văn lộng lẫy mà trên đó những sự kiện vĩ đại của các cuộc Chiến tranh Ba Tư và thời đại Pericles được trải ” (Trích lời giới thiệu của Ian Scott – Kilvert)