Ngôi Nhà Của Matryona - Alexander Solzhenitsyn

Tuyển tập các tác phẩm của tác giả Nobel Văn chương 1970 Alexander Solzhenitsyn

Nhân kỉ niệm sinh nhật lần thứ 93 của nhà văn Nga đoạt giải Nobel năm 1970 - Alexander Solzhenitsyn (11/12/1918), chúng tôi dịch lại từ nguyên tác tiếng Nga hai truyện ngắn của ông, lần đầu ra mắt công chúng trên tạp chí "Thế giới mới" số tháng Giêng 1963: "Ngôi nhà của Matryona" và "Trường hợp tại nhà ga Kochetovka".

Bản thảo truyện ngắn "Ngôi nhà của Matryona" được tác giả trao cho Alexander Tvardovsky (1910-1971), khi đó là Tổng biên tập tạp chí "Thế giới mới", vào ngày 26/12/1961. Tuy nhiên, sau cuộc họp nội bộ, Ban biên tập đã kết luận chưa phải thời điểm thích hợp để đăng truyện ngắn vào số tháng Giêng 1962. Đúng một năm sau "Ngôi nhà của Matryona" đã được phép đăng trên "Thế giới mới" cùng với "Trường hợp tại nhà ga Kochetovka" dưới nhan đề chung là "Hai truyện ngắn". Hơn 100 ngàn bản của số báo này đã được bán hết sạch!

Tựa đề "Ngôi nhà của Matryona" do Tvardovsky đề nghị sửa lại từ tên truyện nguyên thủy "Xóm làng không tồn tại thiếu con người thánh thiện" - từ một câu cách ngôn dân gian Nga; ông phát biểu: "Tựa đề không cần thiết phải mang tính giáo huấn như thế!". Solzhenitsyn trả lời tương đối nhẹ nhàng: "Thôi, cứ coi như tôi không may với cái tựa đề ở chỗ các ông!".

Trong lịch sử văn học và xã hội Nga, Aleksandr Solzhenitsyn là một nhân vật lớn và vì thế, cũng rất phức tạp. Những đoạn trường mà ông đã nếm trải cũng như những vinh quang mà ông đã có vừa mang tính khu biệt, vừa mang những nét điển hình cho cả một thời đại ở đất nước bao la, hùng hậu nhưng luôn luôn bị chọn làm nam châm hấp thụ tất cả những mâu thuẫn lớn lao của nhân loại.

Bi kịch trong  số phận của Solzhenitsyn là ở chỗ, trong phần lớn cuộc đời mình, ông luôn là người không hợp thời và vì thế, đã vừa không hữu dụng cho tổ quốc mình, vừa dễ bị những đối thủ của dân tộc Nga lợi dụng với những mục đích hiển nhiên không nhằm mang lại phúc lợi trước hết cho dân tộc Nga.

Tác phẩm chưa hẳn đã có giá trị văn học cao nhưng chân thực tới mức độ trần trụi và chứa đựng nhiều thiên kiến xã hội này đã ngay lập tức bị những thế lực thù địch với Liên Xô lợi dụng như một văn bản chống lại tất cả những giá trị Xôviết và tiếp theo đó, chống lại cả những lợi ích chính đáng của dân tộc Nga.