Nghiệp Chướng - Lưu Vĩ Lân

Nghiệp Chướng là một câu chuyện độc lập nhưng nằm trong một mạch chuyện gồm ba tác phẩm: MẬT ĐẠO - NGẪU TƯỢNG - NGHIỆP CHƯỚNG, theo dạng thức của một trilogy (tác phẩm bộ ba), trong đó trình bày câu chuyện làm ăn của nhóm GIA ĐÌNH trải qua 3 giai đoạn của lịch sử đương đại nước nhà.

GIA ĐÌNH là một nhóm các nhà tư sản dân tộc Việt, gồm sáu anh em: bác Hai, cô Ba Lệ Hoa, bác Tư, bác Năm Bắc, bác Sáu và chú út Lam, hợp nhau lại để cạnh tranh với các tư sản Pháp, Hoa, Ấn..., đang chi phối kinh tế nước Việt suốt thời Pháp thuộc. Ở Mật Đạo, Gia Đình đã đầu tư vào các đồn điền dọc theo đường số 9 băng ngang tỉnh Quảng Trị đến tận Lào, trong đó còn có mục đích duy trì một con đường bí mật theo “cửa sau” để nối với thế giới bên ngoài. Đây cũng là vùng đất mà vua Hàm Nghi chọn làm kinh đô kháng chiến khi rời kinh thành Huế ra chiếu Cần Vương kháng Pháp. Nghịch lý của lịch sử là chính nơi đây đã trở thành vùng biên địa khi đất nước bị chia đôi vào năm 1954. Số phận của Gia Đình với nhân vật chính là chú Út Lam trong suốt giai đoạn từ 1943 đến 1968 được kể lại trong Mật Đạo.

Ở Ngẫu Tượng, ta gặp diễn biến 55 ngày đêm của chiến dịch Giải phóng miền Nam, bắt đầu từ tháng 3/1975 đến thời điểm đoàn quân giải phóng tiến vào Sài Gòn ngày 30/4/1975, hoàn tất cuộc chiến tranh thống nhất đất nước. Ngẫu Tượng là sự tiếp nối của ba nhân vật: chuẩn tướng Dũng - một người cháu của ông út Lam, ông Cơ - một sĩ quan tình báo cách mạng - bạn của ông Lam và Sơn - đại tá biệt kích VNCH, người đã từng xâm nhập điền trang Ba Đồi bắt cóc ông Lam để truy tìm mật đạo.

----

Và ở Nghiệp Chướng, vai diễn được trao cho thế hệ kế tiếp, Luân - con của ông Lam - tái ngộ với những người quen cũ tại Sài Gòn sau ngày thống nhất. Các thành viên Gia Đình đã về già, chuẩn bị truyền lại cho thế hệ mới nữa là Tiên...

Trong một bộ ba tác phẩm dạng thức triglory, mỗi tác phẩm đều có thể đứng độc lập, không cần đọc Mật Đạo cũng có thể thích Ngẫu Tượng hoặc Nghiệp Chướng. Dù vậy, khi đặt cả ba trong một mạch chuyện chung sẽ tạo ra một chiều sâu lịch sử cho tác phẩm...
------------
Nghiệp chướng là cuốn sách "ngồn ngộn Sài Gòn" nhất trong bộ ba tác phẩm của tác giả Lưu Vĩ Lân (cùng với Mật đạo và Ngẫu tượng).

Cuốn sách phác họa bức tranh những thập niên chuyển tiếp trong đời sống xã hội, kinh tế của miền đất trù phú, hồn nhiên và hào sảng. Những ngày khó khăn, những bước đi chập choạng, những sai lầm, và những hiệu chỉnh.
Tất cả lồng trong thăng trầm kinh doanh của một "gia đình" (không theo nghĩa truyền thống của từ này), những bước thịnh suy theo "vận nước nổi trôi" của nhóm những nhà tư sản dân tộc yêu nước…

Nghiệp chướng kể về một đoạn đời của tiến sĩ trẻ Luân, học tập ở châu Âu và xây dựng sự nghiệp thành công ở Washington, nhưng số phận định đoạt anh phải trở về Sài Gòn chỉ bốn ngày trước 30-4-1975 để trở thành "Anh Hai", cầm trịch cho sự nghiệp "gia đình" qua những năm biến động.

Luân trở về Việt Nam để thực hiện một dự án học thuật thuần túy mang tính nghiên cứu về việc xây dựng một mô hình kinh tế - xã hội mới trên nền một mô hình cũ hoàn toàn khác. Dự án đó là một cuộc "vượt qua thương khó" cho chính bản thân Luân, luôn bị giằng xé giữa hai vai trò: ông trùm và nhà nghiên cứu.

Mà với bản chất lãng mạn và từ tâm, người ta khó là một "ông trùm" đúng nghĩa! Bị đẩy vào một số phận hoàn toàn đối nghịch với tư chất mọt sách, mô phạm của bản thân, cuối cùng Luân ngộ ra đó là "nghiệp chướng" của mình mà anh phải tìm cách hóa giải nó một cách êm đẹp nhất có thể.

Tiểu thuyết hấp dẫn ở những ghi nhận của Luân về Sài Gòn lúc giao thời đó. Những cuộc đổi đời của những người khôn ngoan biết nắm bắt thời cơ, và những cuộc đời bất hạnh, lạc vận. Những tay du đãng lương thiện và những thanh niên ưu tú tha hóa. Cuộc cải tạo công thương nghiệp. Những cơ hội bị vuột mất...

------------

Một góc nhìn về giới tư sản dân tộc…

Có một Sài Gòn người đọc như tôi không muốn quên, từ cuốn sách.

Về những con đường thơm hương ngọc lan. Nếu phải chọn một loài hoa tượng trưng cho Sài Gòn thuở đó, hẳn phải là ngọc lan. Loài hoa không quá kiêu kỳ nhưng cũng rất hiểu giá trị của mình.

------------

Nở như bàn tay ngà ngọc trên cây và hiếm khi rụng trọn vẹn một bông hoa. Chỉ lả tả những cánh trắng trước các thềm nhà, rồi vài ngày sau, trước khi hóa thân vào cát bụi, đỏ thẫm trong héo hắt. Thơm đến viên mãn.

Về những nhà tư sản dân tộc. Nghiệp chướng khắc họa rõ nét hơn hình ảnh tầng lớp vốn đã được phác họa từ hai cuốn sách trước.

Họ là những người "làm hết sức mình cho xứ sở", coi việc làm ăn, "giúp người mình" như "làm phước", nhưng cũng "bằng cách đó họ làm chính trị: một kiểu phản kháng bằng kinh doanh, không chấp nhận nghèo, không chịu thua kém tư bản mẫu quốc, một quốc sách mà nhiều nhà cách mạng duy tân Việt Nam sử dụng".

Về một thông điệp xuyên suốt trong bộ ba tiểu thuyết, rằng "bàn cờ lớn thật sự ở ngoài kia" (Ngẫu tượng), và "các giá trị phổ quát thật ra chỉ là một hư từ mang tính hai mặt mà phương Tây chỉ áp dụng... cho mình và đồng minh thôi" (Nghiệp chướng)...

Và nếu có phong cách chung nào đó giữa bộ ba tiểu thuyết, có lẽ đó là tính tri thức, nét lãng tử và sự hiền lành. Thông tin lẫn tư liệu lịch sử được chắt lọc ngày càng tinh hơn từ cuốn đầu tiên đến cuốn thứ ba, còn sự lãng mạn bàng bạc khắp ba cuốn sách, cho dù nhân vật chính là một nhà buôn, cựu sĩ quan cao cấp Việt Nam cộng hòa, hay một tiến sĩ từng giảng dạy ở Hoa Kỳ.
(Theo Tuổi Trẻ)